Cukrzyca nie ma w sobie żadnej słodyczy

Dodatkowo w latach 2000-2019 nastąpił 3-procentowy wzrost współczynnika umieralności na cukrzycę ze względu na wiek. Szacuje się, że w 2019 r. cukrzyca i choroby nerek wywołane cukrzycą spowodowały około 2 mln zgonów.

Cukrzyca jest chorobą przewlekłą: występuje, gdy trzustka nie wytwarza wystarczającej ilości insuliny lub gdy organizm nie jest w stanie wytwarzanej insuliny efektywnie wykorzystać. Insulina to hormon regulujący poziom glukozy we krwi. Hiperglikemia, zwana także podwyższonym stężeniem glukozy we krwi lub podwyższonym poziomem cukru we krwi, jest częstym skutkiem niekontrolowanej cukrzycy i z biegiem czasu prowadzi do poważnych uszkodzeń wielu układów organizmu, zwłaszcza nerwów i naczyń krwionośnych.

Objawy

Objawy cukrzycy mogą wystąpić nagle. W cukrzycy typu 2 objawy mogą być łagodne, a ich zauważenie może zająć wiele lat.

— Na jakie objawy konkretnie trzeba zwrócić uwagę?
— Cukrzyca typu 2, w przeciwieństwie do cukrzycy typu 1, rozwija się latami, a same objawy mogą nasilać się etapowo. Bywa, że cukrzyca typu 2 przez lata przebiega bezobjawowo i pacjent nawet nie podejrzewa, że może być na nią chory. Czerwona lampka powinna się zapalić, gdy coraz częściej odczuwamy wzmożone pragnienie i głód, częściej oddajemy mocz, czujemy suchość w ustach oraz osłabienie i łatwą męczliwość — mówi dr Marek Zabłocki, koordynator Oddziału Wewnętrznego Miejskiego Szpitala Zespolonego.

— Do nietypowych objawów cukrzycy możemy zaliczyć szum w uszach, częste infekcje intymne, swędzenie skóry czy nawracające bóle brzucha — dodaje mgr Anna Szymska, dietetyczka MSZ w Olsztynie.

Z biegiem czasu cukrzyca może uszkodzić naczynia krwionośne w sercu, oczach, nerkach i nerwach. Osoby chore na cukrzycę są bardziej narażone na problemy zdrowotne, w tym zawał serca, udar i niewydolność nerek. Cukrzyca może powodować trwałą utratę wzroku, bo uszkadza naczynia krwionośne w oczach. Wiele osób chorych na cukrzycę ma problemy ze stopami spowodowane uszkodzeniem nerwów i słabym przepływem krwi. Może to z kolei wywoływać owrzodzenia stóp i prowadzić do amputacji.

Typ 1 i typ 2 i jeszcze dwa

Biorąc pod uwagę patofizjologię choroby, można wyróżnić cztery rodzaje cukrzycy:
• cukrzyca typu 1 – wrodzony brak genu insuliny;
• cukrzyca typu 2 – cukrzyca związana z insulinoopornością u osób otyłych,
• cukrzyca typu 3 – cukrzyca wtórna,
• cukrzyca typu 4 – cukrzyca w ciąży (cukrzyca ciążowa)

Cukrzyca typu 1, wcześniej znana jako insulinozależna, o początku młodzieńczym lub występującym w dzieciństwie — charakteryzuje się niedoborem wytwarzania insuliny i wymaga codziennego podawania insuliny. W 2017 r. na cukrzycę typu 1 chorowało 9 mln osób, przy czym większość z nich żyje w krajach o wysokich dochodach. Niestety, nie jest znana ani jej przyczyna, ani sposoby zapobiegania.

Z kolei cukrzyca typu 2 wpływa na sposób, w jaki organizm wykorzystuje cukier (glukozę) do wytwarzania energii. Ponad 95 proc. osób chorych na cukrzycę ma cukrzycę typu 2. Cukrzycę typu 2 nazywano wcześniej insulinoniezależną. Do niedawna ten typ cukrzycy występował tylko u dorosłych, obecnie coraz częściej występuje także u dzieci. Utrudnia ona organizmowi prawidłowe wykorzystanie insuliny, co — jeśli nie jest leczone — może prowadzić do wysokiego poziomu cukru we krwi. Z biegiem czasu cukrzyca typu 2 może powodować poważne uszkodzenia organizmu, zwłaszcza nerwów i naczyń krwionośnych. — Wyróżnia się dwie przyczyny cukrzycy typu 2: są to czynniki genetyczne oraz środowiskowe. Wprawdzie na czynniki genetyczne nie mamy wpływu, ale kwestia czynników środowiskowych, wynikających w dużej mierze z trybu życia danej osoby wygląda inaczej. Dlatego do przyczyn zachorowań na cukrzycę typu 2 zaliczamy także, m.in. brak aktywności fizycznej, otyłość i nadwagę, stres, złą dietę — dodaje mgr A. Szymska.

Cukrzyca typu 3 rozwija się w wyniku zaburzenia wydzielania insuliny przez trzustkę, które powodują inne choroby, lub w wyniku narastania insulinooporności z powodu przyjmowanych leków. Bardzo często spowodowana jest przez inne choroby, w których przebiegu, niejako przy okazji, dochodzi do uszkodzenia trzustki produkującej insulinę, np. choroba Cushinga, przewlekłe zapalenie trzustki.

Cukrzyca w czasie ciąży

Cukrzyca ciążowa to hiperglikemia, w której wartości glukozy we krwi są powyżej normy, ale poniżej wartości diagnostycznych cukrzycy. Rozpoznaje się ją na podstawie krzywej OGTT 75 g wykonywanej między 24 a 28 tyg. ciąży. Kobiety chore na cukrzycę ciążową są obarczone zwiększonym ryzykiem powikłań w czasie ciąży i porodu. Przyszłe mamy, ale prawdopodobnie także ich dzieci są narażone na zwiększone ryzyko zachorowania na cukrzycę typu 2 w przyszłości.

— Jak ważna jest wczesna diagnoza?
— Wczesna diagnoza cukrzycy jest bardzo ważna, gdyż nierozpoznana i nieleczona choroba prowadzi do wielu różnych powikłań zdrowotnych — mówi dr M. Zabłocki. Jest to również klucz do efektywnego leczenia. U całkowicie zdrowej osoby poziom glukozy na czczo nie powinien przekraczać 100 mg/dl. Wynik w przedziale 100-125 mg/dl to zapowiedź stanu przedcukrzycowego, który znacząco podnosi ryzyko rozwoju cukrzycy typu 2. Pomiar stężenia glukozy we krwi, dający wynik powyżej 126 mg/dl, w dwukrotnym pomiarze na czczo, oznacza cukrzycę. W przypadkach podwyższonej glikemii na czczo w przedziale 110-125mg% należy wykonać doustny test obciążenia glukozą.

Zapobieganie

— Jak zapobiegać cukrzycy? Czy można jej uniknąć?
— Cukrzyca typu 2 jest chorobą, której można zapobiegać lub opóźniać jej wystąpienie poprzez prowadzenie zdrowego stylu życia. Do profilaktyki cukrzycy typu 2 należy zaliczyć dbanie o utrzymanie prawidłowej masy ciała. Można ją osiągnąć poprzez zastosowanie właściwej diety, stosując ogólne zasady dotyczące zdrowego odżywiania oraz poprzez regularną aktywność fizyczną, dlatego bardzo często pacjentów z cukrzycą kieruję na konsultację dietetyczną i zalecam zmianę stylu życia pod czujnym okiem pani Ani — mówi dr M. Zabłocki.

— Jak załagodzić jej skutki, gdy już zostanie zdiagnozowana?
— Skutki cukrzycy możemy złagodzić poprzez przestrzeganie zaleceń lekarskich: stosowanie farmakoterapii, ale również wprowadzając modyfikację w swoim sposobie odżywiania — zaznacza mgr A. Szymska. — Dieta stosowana w cukrzycy ma na celu przede wszystkim poprawę glikemii, ale także zmniejszenie wartości ciśnienia tętniczego oraz ograniczenie masy ciała. Zalecana jest dieta o tzw. niskim indeksie glikemicznym. Posiłki powinny być komponowane zgodnie z talerzem zdrowego odżywiania, czyli bogate w warzywa, z dodatkiem chudego mięsa, naturalnego nabiału i pełnoziarnistych produktów zbożowych, takich jak kasze, płatki czy pieczywo razowe typu graham. — Warto pamiętać również o aktywności fizycznej, ponieważ regularne uprawianie sportu wpływa na poprawę działania insuliny, a także obniża poziom cukru we krwi — dodaje dr M. Zabłocki.
WHO zauważa, że częstość występowania cukrzycy rośnie szybciej w krajach o niskim i średnim dochodzie niż w krajach o wysokim dochodzie.
Magdalena Maria Bukowiecka
Korzystałam z materiałów WHO.