Wzrasta skala przemocy rówieśniczej; potrzeba działań edukacyjnych wśród dzieci

Zauważalny wzrost zachowań agresywnych między rówieśnikami, zarówno w formie znęcania psychicznego, jak i fizycznego, został potwierdzony przez badania na przestrzeni lat.

Pod koniec października Fundacja Dajemy Dzieciom Siłę opublikowała raport "Diagnoza przemocy wobec dzieci w Polsce 2023". Wynika z niego, że 79 proc. dzieci i młodzieży przynajmniej raz w swoim życiu doświadczyło przemocy.

Krzywdzenia dzieci doświadczają najczęściej ze strony swoich rówieśników (66 proc.) i bliskiej osoby dorosłej (32 proc.). 26 proc. młodych respondentów doświadczyło wykorzystywania seksualnego bez kontaktu fizycznego – to trzecia najczęściej wskazywana przez dzieci kategoria przemocy.

Poprzednie edycje badania przeprowadzono w 2013 i 2018 r. Dzięki temu można porównać zjawisko przemocy wobec dzieci na przestrzeni ostatnich lat.

Koordynator działu badawczego fundacji Szymon Wójcik powiedział, że 4 na 5 dzieci doświadcza choć jednej formy przemocy. "W porównaniu do lat poprzednich widzimy, że zwiększa się skala przemocy rówieśniczej - zarówno fizyczna jak i psychiczna. Szczególnie wzrosła przemoc psychiczna - w ciągu ostatniej dekady z 28 proc. do 43 proc." - zauważył ekspert.

Zaznaczył, że wyjaśnienie tego zjawiska jest trudne, ale można go szukać np. we wpływie pandemii na szkoły. "Przerwy w szkołach związane z lockdownami powodowały, że grupy klasowe nie miały okazji się poznać i zintegrować" - ocenił Wójcik.

Badanie pokazuje też, że jedno na troje dzieci doświadczyło przemocy fizycznej lub psychicznej (albo obydwu na raz) ze strony bliskich dorosłych.

"Skala przemocy fizycznej jest nadal duża, bo dotyka ponad jednej piątej badanych dzieci, ale obserwujemy tu tendencję spadkową, rzadziej też są stosowane kary fizyczne wobec dzieci. Jak widać, przebija się świadomość, że kary fizyczne są szkodliwe, naganne i oczywiście zabronione prawnie" - wskazał Wójcik.

Przemocy ze strony bliskich dorosłych dzieci najczęściej doświadczają od rodziców. Ojcowie nieco częściej dopuszczają się przemocy fizycznej, matki – psychicznej.

Wójcik podkreślił, że zdecydowanie bardziej narażone na przemoc ze strony osób bliskich są dziewczynki. "To się pojawiało też w poprzednich edycjach badania. Można spekulować, że dziewczynki przez to, że są wychowywane bardziej w duchu posłuszeństwa częściej padają ofiarami przemocy. Wobec słabszej ofiary ta przemoc narasta bardziej" - ocenił ekspert fundacji.

Ponadto z raportu wynika, że wykorzystywania seksualnego z kontaktem fizycznym doświadczyło 8 proc. nastolatków. Z kolei więcej niż co czwarta badana osoba (26 proc.) została w swoim życiu wykorzystana seksualnie bez kontaktu fizycznego. Oznacza to, że zetknęła się z ekshibicjonizmem, słowną przemocą seksualną, była uwodzona w internecie lub doświadczyła niechcianego sekstingu (udostępnienie innym zdjęć lub filmu przedstawiającego kogoś nago lub prawie nago bez jego zgody).

Nastolatki coraz częściej doświadczają słownej przemocy seksualnej (wzrost z 8 proc. w 2013 r. do 11 proc. w 2023 r.). Coraz częściej także stykają się z ekshibicjonizmem (wzrost z 9 proc. w 2018 r. do 14 proc. w 2023 r.).

"Wykorzystywanie seksualne bez kontaktu to na przykład ekshibicjonizm online, czy słowne komentarze. To jest istotne także w kontekście ostatnich doniesień w sprawie Pandora Gate. To nie są odosobnione przypadki, takich zachowań jest więcej niż w poprzednich latach" - powiedział Wójcik.

Przypomniał, że w lipcu w parlamencie zostały przyjęte zmiany w prawie, które mają przyczynić się do poprawy bezpieczeństwa dzieci. Szczególnie istotne jest wprowadzenie analizy przypadków śmiertelnych dzieci.

"W nowych przepisach ważny jest też obowiązek wprowadzenie standardów ochrony dzieci we wszystkich placówkach edukacyjnych, które pracują z dziećmi. To procedury, które jasno wskazują, co personel placówki ma zrobić, jeśli dowie się o jakiejkolwiek przemocy wobec dziecka" - powiedział ekspert fundacji.

Podkreślił, że należy także zwiększyć skalę działań profilaktycznych i edukacyjnych wśród dzieci i młodzieży, ponieważ tylko jedna trzecia uczniów deklarowała uczestnictwo w zajęciach z zakresu uzyskania pomocy w przypadkach doświadczania przemocy.

Badanie Fundacji Dajemy Dzieciom Siłę przeprowadzono na ogólnopolskiej reprezentatywnej próbie 2077 nastolatków w wieku 11–17 lat. Pytania dotyczące wykorzystywania seksualnego zadawano tylko respondentom w wieku 13-17 lat.

Badanie zostało sfinansowane ze środków Funduszu Sprawiedliwości, którego dysponentem jest Minister Sprawiedliwości.

red./PAP