48 godzin bez ekranu – czy młodzi jeszcze potrafią?

Bohaterowie wyzwania #offline48H z grupy Waksy, którzy rozpoczęli eksperyment 2 czerwca, przyznali, że to może być dla nich trudne, bo w sieci spędzają dużo czasu, ale też cieszą się, że „mogą się odciąć” od świata wirtualnego. Zachęcają rówieśników, by poszli w ich ślady. Akcja rusza do szkół, by młodzi mieli szansę przekonać się, jak może wyglądać ich życie bez internetu, choć przez krótką chwilę (szczegóły tutaj). W ten sposób mogą zrealizować hasło kampanii: „Dalej od telefonu, bliżej siebie”, a doświadczeniem podzielić się, nagrywając krótką (do trzech minut) relację o emocjach i wyzwaniach, które im towarzyszyły.

Młodzież zaplątana w sieci

To istotne, by ograniczać czas przebywania użytkowników w sieci – szczególnie młodych. Statystyki niepokoją. Zgodnie z nimi dzieci i nastolatki w Polsce każdego dnia spędzają w internecie średnio 5 godzin i 36 minut, a w dni wolne o prawie godzinę dłużej - 6 godzin i 16 minut (badania NASK „Nastolatki 3.0”).

„Ponad 7 proc. badanych zaczyna korzystać z internetu samodzielnie w wieku czterech lat i mniej" – powiedziała na spotkaniu inaugurującym kampanię Anna Morawska-Borowiec, psycholożka i prezeska Fundacji Twarze Depresji.

Z kolei powołując się na inne badania, w myśl których prawie 60 proc. dzieci poniżej czwartego roku życia dostaje do ręki telefon, zaznaczyła, że dorośli traktują go często jako „uspokajacz”. Widać to w restauracjach czy parkach. Tymczasem Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) postuluje, by dzieci co najmniej do drugiego roku życia nie miały żadnego kontaktu z tabletem czy telefonem komórkowym.

Wielu dorosłych lekceważy jednak te zalecenia, mimo że wiedza o negatywnym wpływie niekontrolowanego i zbyt długiego przebywania w sieci na zdrowie psychiczne jest powszechna. Nasila to m.in. zaburzenia depresyjne i lękowe. Pojawia się często efekt FOMO (ang. fear of missing out), czyli obawa o to, że coś w sieci nas omija. To tak naprawdę błędne koło, które sprawia, że nastolatki uciekają w wirtualny świat. Czy jest jednak jakieś rozwiązanie? Katarzyna Wojciechowska – lekarka psychiatrii dzieci i młodzieży konsultująca zdalnie podopiecznych fundacji „Twarze depresji” – podkreśla, że trzeba zacząć od siebie. To dorosły powinien być tym „drogowskazem” dla dziecka. Nieraz wystarczy podrzucić pomysł na wspólne spędzenie czasu poza siecią.

„Dziecko potrzebuje kontaktu, relacji” – przypomina ekspertka. Dodaje, że jeżeli stworzymy mu bezpieczny, akceptujący świat, to rzadziej będzie sięgać po telefon. Od najmłodszych lat powinno się uczyć również wrażliwości i otwartości na drugiego człowieka. Tłumaczyć, że np. hejt to droga donikąd.

Sieć nagradza, przez co uzależnia

Mózg pod wpływem m.in. internetowych reakcji (takich jak polubienia, komentarze) zaczyna produkować dopaminę. Działa tutaj mechanizm nagrody, który sieć wykorzystuje. Katarzyna Wojciechowska wyjaśnia, że podatne na takie uzależnienie są szczególnie dzieci, które czują wysoką presję od dorosłych, nie są wspierane, mają niskie poczucie własnej wartości. W internecie mają szansę zyskać sprawczość. Coś od nich w końcu może zależeć. Dlatego zamiast z góry zakładać, że wiemy lepiej, trzeba przekonywać, by młodzi odkładali telefony. Rozmawiać o zagrożeniach. Jakich? Na przykład, że spędzanie wielu godzin w świecie wirtualnym obciąża mózg. Nastolatek zaczyna być częściej zmęczony i zniechęcony.

„Motywacja, koncentracja spadają, zaczynają się problemy w szkole, w relacjach rówieśniczych. Same kłopoty” – wylicza psychiatrka. Dodaje, że młody człowiek powinien usłyszeć, że jest po prostu fajny, że ma zasoby i może dokonać wielu rzeczy. To podstawa prawidłowego rozwoju.

„Żeby wyrósł nam zdrowy dorosły, najważniejsza jest socjalizacja. Nikt nie da rady robić tego tylko w internecie” – podkreśla.

Symbolem kampanii jest patchworkowy, kolorowy miś, którego namalował artysta Wojciech Brewka. Pochodzi z cyklu prac #ZabawNIE, na który składają się obrazy zabawek przedstawionych często jako pozszywane z różnych niepasujących do siebie elementów, „trochę jak ten świat, który nas otacza i jest zbudowany z kontrastów i różnych emocji, które są często dla dzieci trudne” – wyjaśniał artysta.

Miś z obrazu trzyma uśmiechniętą emotkę, której oczy nie są wcale dwiema kropkami, tylko iksami. Malarz podkreślił, że dzięki temu zabiegowi można domyślać się, że istnieje jakaś druga warstwa, mniej oczywista, jak w internecie. Niekoniecznie to, co widzimy na pierwszy rzut oka, jest prawdziwe.

Fundacja w ramach pierwszej edycji kampanii we wrześniu opublikuje na swojej stronie filmiki, które można będzie wykorzystać na lekcji wychowawczej. Pokażą one, jak wygląda pierwsza wizyta u psychiatry dziecięcego i psychoterapeuty oraz błędy w komunikacji „rodzic-dziecko”, „nauczyciel-dziecko”. Ponadto specjaliści zdrowia psychicznego zaproponują sposoby na poprawę tej komunikacji.

red./PAP