Odbudowa Pałacu Saskiego coraz bliżej – choć z opóźnieniem

Pałac Saski był klasycystycznym gmachem, który do 1944 roku stał na placu marsz. Józefa Piłsudskiego. Został wysadzony przez Niemców podczas okupacji. Do dziś zachował się jedynie fragment kolumnady, w której mieści się Grób Nieznanego Żołnierza. Plan odbudowy całego założenia – w tym również Pałacu Brühla i sąsiednich kamienic – ogłoszono w 2018 roku.
Harmonogram bez zmian, ale start budowy przesunięty

Rzecznik spółki Pałac Saski, Sławomir Kuliński, zapewnia, że zakończenie inwestycji nadal planowane jest na 2030 rok. Termin ten został potwierdzony zarówno pod koniec 2024, jak i w maju 2025 roku. Obecnie trwają prace przygotowawcze i koncepcyjne – w tym szczegółowe odwzorowanie wyglądu zachodniej pierzei placu Piłsudskiego z 1939 roku.

Prowadzone są również badania archeologiczne w miejscach, gdzie zachowały się podziemia historycznych budynków. Ze względu na opóźnienia w podpisaniu umowy z pracownią WXCA, pierwotnie planowany na 2026 rok start budowy został przesunięty na 2027. Proces uzgadniania treści umowy z różnymi instytucjami trwał długo, m.in. po to, by zapewnić kontrolę kosztów i sprawną realizację projektu. Kuliński zaznacza jednak, że finalizacja negocjacji jest już bardzo blisko.
Problemy z decyzją środowiskową

Wciąż nie uzyskano decyzji środowiskowej – proces ten opóźnia się z powodu odwołania władz Warszawy od decyzji Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska, który stwierdził, że inwestycja nie wymaga oceny oddziaływania na środowisko. Miasto wskazuje m.in. na sąsiedztwo Ogrodu Saskiego jako obszaru cennego przyrodniczo.
Koncepcja nagrodzona – projekt WXCA

Konkurs architektoniczny ogłoszony przez Stowarzyszenie Architektów Polskich rozstrzygnięto 12 października 2023 roku. Zwyciężyła warszawska pracownia WXCA, znana m.in. z projektów Placu Pięciu Rogów czy nowej siedziby Muzeum Historii Polski. We wrześniu 2024 roku projekt został wyróżniony prestiżową nagrodą International Architecture Award. Jurorzy docenili nowatorskie połączenie historycznej zabudowy z nowoczesną przestrzenią miejską.

– Odbudowa to nie tylko rekonstrukcja murów. To proces przywracania i kształtowania tożsamości miasta, z uwzględnieniem współczesnych potrzeb – podkreśla pracownia WXCA.
Jak będzie wyglądał Pałac Saski?

Odbudowywane obiekty mają odzyskać wygląd z 31 sierpnia 1939 roku. Kluczowe założenia dla Pałacu Saskiego to:

odtworzenie zewnętrznej bryły z 1939 roku,

zachowanie Grobu Nieznanego Żołnierza,

pozostawienie historycznych piwnic i ich udostępnienie zwiedzającym,

wizualne wyodrębnienie oryginalnych fragmentów od nowych struktur.

Wnętrza zostaną dostosowane do współczesnych funkcji i standardów, w tym również wymogów dostępności. Wizualizacje prezentują m.in. sale koncertowe i przestrzenie wystawowe.
Nowa funkcja historycznego miejsca

W odtworzonym Pałacu Saskim znajdą się:

ekspozycje Muzeum Narodowego, Muzeum Historii Polski, Narodowego Instytutu Fryderyka Chopina oraz Zachęty,

siedziba Biura „Niepodległa”,

pomieszczenia konferencyjne,

lokale gastronomiczne.

Projekt przewiduje swobodny przepływ pieszych – dziedzińce i przejścia mają stanowić naturalne przedłużenie miejskiej tkanki, zapewniając otwartość przestrzeni.
Archeologia i historia w podziemiach

Pod placem Piłsudskiego przetrwały fragmenty piwnic zniszczonych budynków. Obecnie prowadzone są intensywne prace archeologiczne, również na terenie dawnego Pałacu Brühla, który – w przeciwieństwie do Pałacu Saskiego – nigdy wcześniej nie był badany archeologicznie ani sapersko.

– Tereny Pałacu Saskiego i Pałacu Brühla to prawdziwe kapsuły czasu – zaznacza rzecznik spółki.
Pałac Saski – rys historyczny

Pierwotnie był to dwór Jana Andrzeja Morsztyna zbudowany po 1661 roku. W 1713 r. został kupiony przez Augusta II Mocnego i przebudowany na pałac przez architektów Pöppelmanna i Jaucha. Swoją ostateczną, klasycystyczną formę uzyskał w latach 1839–1842 dzięki projektowi Adama Idźkowskiego. Przez lata pełnił różnorodne funkcje – od siedziby Liceum Warszawskiego po kwaterę Sztabu Generalnego Wojska Polskiego.

W okresie międzywojennym był miejscem ważnych uroczystości państwowych. To tu znajdowało się Biuro Szyfrów. W 1944 roku, po upadku powstania warszawskiego, Pałac Saski oraz Pałac Brühla zostały wysadzone przez Niemców.

Źródło: muratorplus.pl