80 lat temu zdecydowano: stolica zostanie odbudowana

Konferencja inaugurująca obchody odbyła się w Centrum Interpretacji Zabytku Muzeum Warszawy przy ul. Brzozowej.

Spotkaliśmy się, aby rozpocząć obchody 80. rocznicy odbudowy Warszawy. Jest to data wyjątkowo ważna, bo dotyczy ludzi, którzy własnymi rękami odbudowywali swoje miasto – mówiła Ewa Malinowska-Grupińska, przewodnicząca Rady m.st. Warszawy. – Za nami są zdjęcia stolicy, której miało nie być, która miała być zrównana z ziemią, ale dzięki determinacji mieszkańców, dziś możemy mieszkać w wyjątkowym mieście. Wydaje mi się, że my – Polacy, my – warszawiacy potrafimy wbrew wszystkiemu postawić na swoim i pokazać, co jest dla nas bardzo ważne, a Warszawa jest dla nas ważna. Rok 2025 obchodzony jako rok odbudowy stolicy, to hołd oddany tym wszystkim, którzy wtedy pracowali, którzy nie zwątpili i wierzyli, że warto i trzeba walczyć o swoje miasto – dodała przewodnicząca Rady Warszawy.
Z miłości do Warszawy
W mroźny dzień 17 stycznia 1945 r. zrujnowaną lewobrzeżną część Warszawy zajęły oddziały Armii Czerwonej i Wojska Polskiego. W ślad za nimi do miasta zaczęli wracać warszawiacy. Z marszu zabrali się do usuwania gruzów i odbudowy domów. Wśród zgliszczy zaczęło odradzać się życie. Zaczął rozwijać się handel, gastronomia. Wracało życie kulturalne.

Rok 2025 jest rokiem niezwykle ważnym. 80 lat temu Warszawa stała się wolna, 80 lat temu, 14 lutego powstało Biuro Odbudowy Stolicy. Myślę, że ten dzień obecnie obchodzony jako święto miłości, doskonale łączy się z powojenną odbudową. Warszawa powstała bowiem z miłości mieszkańców do swojego miasta ­ - mówiła dziś Aldona Machnowska-Góra, wiceprezydentka stolicy. – W tym roku przypada także 45. rocznica wpisu Starego i Nowego Miasta na listę dziedzictwa UNESCO, więc powodów, żeby świętować miłość do miasta będzie bardzo dużo. Biuro Stołecznego Konserwatora Zabytków organizuje specjalną konferencję, która pokaże jak Warszawa została odbudowana. Stołeczna Estrada wątek odbudowy miasta zawarła w pokazie w Multimedialnym Parku Fontann. Wiele działań planuje Dom Spotkań z Historią i Muzeum Warszawy. Ukoronowaniem obchodów będzie opera, którą przygotowujemy od dwóch lat, pierwsza opera o Warszawie „Najlepsze miasto świata” – wylicza wiceprezydentka Warszawy.
Huczne świętowanie
Z okazji wyjątkowego jubileuszu m.st. Warszawa wraz z instytucjami kultury przygotowała bogaty program wydarzeń rocznicowych. Jednym z najważniejszych elementów będzie premiera opery warszawskiej. Dzieło w reżyserii Barbary Wiśniewskiej z librettem Beniamina Bukowskiego, na podstawie książki Grzegorza Piątka z muzyką Cezarego Duchnowskiego po raz pierwszy pokazane będzie we wrześniu w Teatrze Wielkim - Operze Narodowej. Nad projektem pracuje Sinfonia Varsovia we współpracy z Międzynarodowym Festiwalem Muzyki Współczesnej „Warszawska Jesień”, Teatrem Wielkim - Operą Narodową oraz Muzeum Warszawy.

Obchodom 80. rocznicy poświęcone będą także tegoroczne Urodziny Starówki (18-19.07.2025). W programie m.in.: koncert i potańcówka na Rynku Nowego Miasta, uliczne spacery z piosenką warszawską, gry miejskie. Ale to nie wszystko. Jak zapewnia Karolina Ziębińska, dyrektorka Muzeum Warszawy ta placówka posiada ogromną kolekcję eksponatów pokazujących zburzenie i odbudowę miasta.

– Są to setki tysięcy fotografii czy wydobyte spod gruzów przedmioty. W tym roku będziemy je systematycznie udostępniać. Muzeum przygotowało także cykl działań edukacyjnych i spotkania poświęcone kobietom odbudowy – dodaje Karolina Ziębińska.
Z kolei Stołeczna Estrada zaprasza na premierowy pokaz w Multimedialnym Parku Fontann poświęcony Warszawie. Projekt łączy elementy wody, światła, dźwięku oraz projekcji multimedialnych, tworząc unikalny, poetycki obraz współczesnej Warszawy. Nowy pokaz startuje 1 maja, a kolejne odbywać się będą w każdy piątek i sobotę do końca września.

Na wrzesień Dom Spotkań z Historią zapowiedział wystawę plenerową ze zdjęciami m.in. Zbyszka Siemaszki, Zofii Chomętowskiej, Edwarda Falkowskiego przed Teatrem Wielkim oraz premierę drugiego poszerzonego wydanie albumu, poświęconego odbudowie miasta po zniszczeniach wojennych.

Biuro Stołecznego Konserwatora Zabytków w maju organizuje międzynarodową konferencję, podczas której omówione zostaną kwestie zniszczeń, działalności BOS-u, przywołane zostaną sylwetki ludzi odbudowy. Kolejnym wydarzeniem będzie wystawa na międzymurzu prezentująca odbudowę Starego Miasta po zniszczeniach wojennych.

80 lat temu
W styczniu 1945 roku Warszawa była niemal zniszczona. Na lewym brzegu Wisły całkowicie zniszczonych zostało 9865 budynków czyli 57,8 % zabudowy. Zburzone były wszystkie mosty i dworce kolejowe, 95% obiektów kultury. Przemysł i budynki służby zdrowia zostały zniszczone w 90%, sieć tramwajowa w 85%, a obiekty oświatowe w 70%. Zniszczona została także miejska zieleń. Jej rekonstrukcja była jednym z priorytetowych projektów Pracowni Zieleń. W 1945 roku było 983,49 ha terenów zielonych, a w 1948 już 2145 ha. Tylko w 1947 roku obsadzono drzewami 90 ulic. Ilość gruzu na terenie Warszawy szacowano na 22 mln m3, jeden z inżynierów obliczył, że można byłoby nim załadować 2 miliony wagonów.

Pomimo katastrofalnego stanu centrum miasta prof. Jan Zachwatowicz przekonywał, że stolicę trzeba odbudować. Krajowa Rada Narodowa przyjęła rezolucję o odbudowie Warszawy, zaś kilka dni później, 14 lutego, ukonstytuowało się Biuro Odbudowy Stolicy. Było to jedno z największych biur architektonicznych. Pracowało w nim blisko 1,5 tysiąca specjalistów: architektów, konserwatorów zabytków, planistów ale też warszawskich rzemieślników.

Kolejną ważną kwestią była odbudowa Starego i Nowego Miasta, Traktu Królewskiego i Łazienek. Już wiosną1945 r. prof. Zachwatowicz zarządził pierwsze prace zabezpieczające. Potem opracowano główne zasady rekonstrukcji. Stare Miasto miało zachować średniowieczny układ ulic i placów, zaś fasady kamienic miały wyglądać tak jak w XVII i XVIII w. Przy pracach planistom posłużyły m.in. obrazy Canaletta. Pierwszy etap odbudowy staromiejskiego rynku zakończył się 22 lipca 1953 roku. Natomiast we wrześniu 1980 r. – warszawska Starówka została wpisana na listę światowego dziedzictwa kulturowego UNESCO, jako jedyny na tej liście obiekt rekonstruowany w uznaniu dla determinacji, z jaką Polacy podjęli trud odbudowy zniszczonego miasta.

UM Warszawa
red.
wawa.info