Muzeum Niepodległości w Warszawie obchodzi 35-lecie działalności

Muzeum Niepodległości powstało jako Muzeum Historii Polskich Ruchów Niepodległościowych i Społecznych na mocy zarządzenia ówczesnego Ministra Kultury i Sztuki z 30 stycznia 1990 r. Zarządzenia wcześniejsze likwidowały Muzeum Lenina i Muzeum Historii Polskiego Ruchu Rewolucyjnego. W 1991 r. placówka otrzymała nazwę Muzeum Niepodległości, a rok później - status Narodowej Instytucji Kultury.

"Nasze Muzeum jest jedną z najważniejszych placówek poświęconych polskim drogom do niepodległości, skupia w swej strukturze najważniejsze miejsca martyrologii polskiej - Muzeum Więzienia Pawiak, Muzeum X Pawilonu Cytadeli Warszawskiej i od niedawna Muzeum Bitwy Warszawskiej w Radzyminie. W strukturze Muzeum znajduje się także filia Muzeum Więzienia Pawiak, w pełni oryginalne Mauzoleum Walk i Męczeństwa" - powiedział PAP p.o. zastępcy dyrektora ds. programowych Muzeum Niepodległości Bartłomiej Kłusek.

Jak zaznaczył, Muzeum Niepodległości swoją misję edukacji społecznej i propagowania otwartego patriotyzmu szerzy na terenie Mazowsza i całej Polski. "Ze swoją działalnością wychodzimy także poza siedzibę odwiedzając m.in. szereg domów kultury, w ostatnich latach również pod kątem szerzenia edukacji europejskiej. Muzeum zostało wskazane jako lider edukacji europejskiej na Mazowszu i od 2022 r. realizuje Mazowiecki Wędrowny Instytut Europejski wraz z Fundacją My Obywatele Unii Europejskiej Olgierda Łukaszewicza" - podkreślił.

Będące oddziałem Muzeum Niepodległości, Muzeum X Pawilonu Cytadeli Warszawskiej, z siedzibą w tzw. cytadeli muzeów - jak wskazał - będzie też miejscem wielu ważnych wydarzeń związanych z trwającym polskim przewodnictwem w Radzie Unii Europejskiej. "Do X Pawilonu przynależy także Galeria Brama Bielańska, gdzie prezentujemy szereg wystaw czasowych. W związku z polską prezydencją w kwietniu otworzymy tam ekspozycję +Od Unii Lubelskiej do Unii Europejskiej+. Planujemy też jubileuszowe serie naszego +Kwartalnika Kresowego+ i czasopisma +Niepodległość i Pamięć+ poświęcone m.in. właśnie polskiej prezydencji" - zapowiedział Kłusek.

"Zrealizujemy też konferencję naukową z udziałem byłych prezydentów i premierów poświęconą zakończeniu obrad Okrągłego Stołu. Ponadto jesteśmy centralnym ośrodkiem naukowym, który zajmuje się także tematem rocznicy rewolucji 1905 r. i jej analizy pod kątem naukowym i historycznym. Z tej okazji powołano zrzeszenie muzeów do realizacji konferencji naukowych i spotkań, jego liderem jest właśnie Muzeum Niepodległości” - zaakcentował.

Muzeum prowadzi działalność edukacyjną (lekcje muzealne, konkursy, seanse filmowe, spektakle teatralne, odczyty i sesje popularnonaukowe), artystyczno-kulturalną (koncerty, programy słowno-muzyczne), popularyzatorską (spotkania autorskie, promocje tytułów książkowych i prasowych w ramach Salonu Dobrej Książki i Salonu Dobrej Prasy), a także wydawniczą.

Główna siedziba Muzeum - Pałac Przebendowskich/Radziwiłłów, który powstał jako rezydencja podskarbiego koronnego Jana Jerzego Przebendowskiego, stronnika króla Augusta II, został w latach 2017–2020 poddany gruntownej modernizacji, by przystosować go "do nowych funkcji kulturalnych i edukacyjnych, w tym dla osób niepełnosprawnych". "Muzeum zyskało m.in. nową przestrzeń wystawienniczą i nowoczesną salę multimedialną dzięki ponownemu odkryciu piwnic zasypanych w czasie Powstania Warszawskiego" - powiedział Kłusek.

Dzięki badaniom stratygraficznym elementów muru ustalono oryginalny kolor elewacji, który został przywrócony, podobnie jak miedziana okładzina dachu. W pomieszczeniach odtworzono także drzwi z oryginalnymi zdobieniami. Modernizacji i poszerzeniu, także o nowe artefakty i multimedia, poddane zostały też wystawy stałe prezentowane w głównej siedzibie. Obecnie są to cztery ekspozycje - "Polonia Restituta. O niepodległość i granice 1914–1921", "Kresy i bezkresy w zbiorach Muzeum Niepodległości", "Z Orłem Białym przez wieki. Symbol władców, państwa i narodu" oraz "Historia Pałacu Przebendowskich/Radziwiłłów".

"W ciągu tych 35 lat kilkukrotnie gruntowną rewitalizację przychodził także X Pawilon Cytadeli Warszawskiej. Dzięki wsparciu także ze środków unijnych pracom poddana była zarówno cała fasada, jak i Ścieżka Straceń czy magazyn zbiorów. Czekamy wciąż na rozbudowę Muzeum Więzienia Pawiak. Były już nawet przygotowywane projekty, wymaga to jednak dużych środków, a także wsparcia konserwatora. Niebawem będziemy natomiast już w całej pełni udostępniać Muzeum Bitwy Warszawskiej w Radzyminie, gdzie trwają finalne prace nad ekspozycją i częścią multimedialną" - opowiadał p.o. zastępcy dyrektora.

Wśród zbiorów Muzeum Niepodległości znajdują się tzw. Piłsudczana, prasa Powstania Warszawskiego, zbiory ikonograficzne składające się z 16 tys. fotografii archiwalnych i 5 tys. kart pocztowych, powstałych od końca XIX . do czasów współczesnych. To także m.in. judaika, w tym obrazy, grafiki, rysunki, plakaty, fotografie, numizmaty, medalierstwo oraz różnego rodzaju druki ulotne.

"Mamy też sporą kolekcję obrazów socjalistycznych, swoistą spuściznę po Muzeum Lenina. Także bogaty zbiór obrazów poświęconych polskim walkom narodowo-wyzwoleńczym, z okresu powstań listopadowego i styczniowego oraz obszerną kolekcję artefaktów poświęconych dziedzictwu kresowemu z terenów Wołynia i Wileńszczyzny. Dodatkowo posiadamy szeroką dokumentację osobową więźniów Pawiaka i bogatą kartotekę więźniów X Pawilonu Cytadeli Warszawskiej, gdzie przetrzymywani byli m.in. Józef Piłsudski, Roman Dmowski, Róża Luksemburg czy Feliks Dzierżyński. W Muzeum X Pawilonu znajduje się też np. słynny symboliczny klucz do Cytadeli Warszawskiej" - mówił Kłusek.

Muzeum Niepodległości posiada również obszerny zbiór listów z okresu powstań narodowych oraz bogatą kolekcję publikacji z XVIII i XIX w. znajdujących się w bibliotece naukowej. "Jesteśmy też obecnie na etapie realizacji bardzo ważnego dla nas projektu czytelni. Będzie się ona znajdowała w miejscu dotąd niedostępnym dla zwiedzających, na długim i szerokim poddaszu X Pawilonu. Jego mury i podłoga pamiętają czasy tuż po powstaniu listopadowym, kiedy to Cytadela Warszawska powstała, więc mają wyjątkowy klimat. Będzie tam dużo miejsca na spokojne zapoznanie się z naszym obszernym zbiorem bibliotecznym" - podkreślił.

Obecnie liczba eksponatów zgromadzonych w Muzeum to ponad 93 tys. "Regularnie pozyskujemy także nowe zbiory. Odbywają się tzw. komisje darów i zakupów, na których decydujemy o nabyciu jakiegoś przedmiotu bądź o przyjęciu ofiarowanych nam różnego rodzaju eksponatów. W ubiegłym roku w sumie pozyskaliśmy 83 muzealia m.in. ręcznie malowany oryginał plakatu +Bitwa Warszawska 1920 roku+, śpiewniczek pieśni patriotycznych z 1945 r., obraz Marka Niemirskiego +3 lipca 1917 rok+ czy gryps Mieczysława Zabierowskiego z więzienia NKWD w Stanisławowie" - wymieniał Kłusek.

Wśród pozyskanych muzealiów znalazł się także zbiór 62 fotografii łagierników; portret Adama Mickiewicza autorstwa Piotra Glasa; maszyny do pisania, na których powstawał "Tygodnik Wojenny" wydawany w stanie wojennym w podziemiu; pierścień męski z dwupolową tarczą herbową Rzeczpospolitej Obojga Narodów; 12 grypsów Antoniego Żelichowskiego pisanych do żony z więzienia na Pawiaku oraz 6 reprodukcji obrazów Jana Matejki z autorskim komentarzem malarza.

Obchody 35-lecia istnienia Muzeum Niepodległości oficjalnie zainauguruje piątkowy koncert jubileuszowy w Pałacu Przebendowskich/Radziwiłłów, podczas którego wystąpi Bocheński Chór Kameralny "Salt Singers" z Miejskiego Domu Kultury w Bochni, Chór Zespołu Państwowych Szkół Muzycznych w Bochni "Juvenes Cantores Bochnienses", Orkiestra Smyczkowa Zespołu Państwowych Szkół Muzycznych w Bochni "Con Passione" i soliści – uczniowie Zespołu Państwowych Szkół Muzycznych w Bochni.

W programie znalazły się pieśni historyczne i patriotyczne. W koncercie weźmie udział łącznie ponad 80 artystów, a wśród zaproszonych gości znaleźli się m.in. przedstawiciele władz samorządowych i instytucji kultury. "Będzie to takie formalne rozpoczęcie obchodów naszego jubileuszu" - dodał p.o. zastępcy dyrektora ds. programowych Muzeum Niepodległości.

red./PAP