Eksperci: Muzykoterapia wymaga wiedzy i nauki, pseudoterapie szkodzą

"Wbrew pozorom temat pseudoterapii muzycznych nie jest niszowy. W mojej pracy dydaktycznej regularnie jestem pytany o skuteczność terapii kamertonami, misami tybetańskimi czy specjalnymi częstotliwościami dźwięków – które nie mają potwierdzenia w badaniach naukowych. Pół biedy, gdy przez taką 'terapię' pacjent 'tylko' straci pieniądze, bo np. zwykły kamerton kosztuje kilka złotych, a taki 'terapeutyczny' już kilkaset. Problemem jednak jest to, że pseudoterapie mogą stanowić niebezpieczeństwo dla zdrowia" - powiedział PAP Jakub Matyja, wykładowca Uniwersytetu SWPS.

Jak mówił, urok muzyki polega na tym, że jest ona niezwykle subiektywna i każdy ma do niej indywidualne podejście. "Ludzie różnią się w kwestii reakcji na muzykę m.in. ze względów osobowościowych. Część osób jest bardziej podatna na muzykę, przez co bardziej emocjonalnie do niej podchodzą, czasem nawet mając przekonanie, że w muzyce jest 'coś więcej'. Tutaj otwiera się droga do wiary w pseudoterapie muzyczne" – podkreślił.

Dodał też, że psychologia muzyki bada muzykalność człowieka, na którą składają się gł0ównie zdolności poznawcze możliwe do zbadania, jak np. poczucie rytmu. "Ale im bardziej przesuwamy się w tę stronę subiektywnego odbioru muzyki, tym bardziej wchodzimy w trudne do zbadania reakcje emocjonalne. W tym kontekście nadużywanie subiektywnych odczuć i doświadczeń emocjonalnych z muzyką, jako dowodu na skuteczność terapii, może prowadzić do tworzenia pseudonaukowych teorii" – wskazał.

Sama muzykoterapia – według definicji – jest procesem, w którym wykwalifikowany muzykoterapeuta posługuje się muzyką i jej elementami w celu przywracania zdrowia, poprawy funkcjonowania rozwoju osób z różnorodnymi potrzebami natury emocjonalnej, fizycznej, umysłowej, społecznej, duchowej.

Pseudoterapie muzyczne również opierają się na różnych elementach muzycznych, jednak nie mają potwierdzonej skuteczności w badaniach naukowych – mimo częstych zapewnień o spektakularnych efektach w poprawie zdrowia psychicznego i fizycznego, potwierdzonych w jakichś – bardzo często nieokreślonych – "badaniach".

Potwierdza to certyfikowana muzykoterapeutka dr Sara Knapik-Szweda z Wydziału Nauk Społecznych Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. "W muzykoterapii, jako dyscyplinie naukowej i klinicznej, kładzie się nacisk na wspomaganie dobrostanu psychofizycznego pacjenta. Jednak wszelkie działania prowadzone w ramach procesu terapeutycznego są oparte na wynikach badań naukowych: klinicznych, eksperymentalnych, jakościowych" – powiedziała PAP.

Zwróciła też uwagę na kwestię braku rzetelności cytowanych w opisach pseudoterapii badań. "Naukowcy-muzykoterapeuci publikują wyniki swoich badań w wysoko punktowanych czasopismach medycznych, psychologicznych, pedagogicznych. W tym żmudnym procesie recenzji i wnikliwej analizy nie ma szans, aby badania zawierały jakieś pseudonaukowe aspekty. Faktem jest, że pseudoterapeuci też powołują się na jakieś badania, ale najczęściej są one publikowane w nieznanych, nierecenzowanych i niemających znaczenia w świecie nauki czasopismach" – wskazała badaczka.

Ekspertka odniosła się również do wymienionych wyżej przykładów pseudoterapii muzycznych, np. z użyciem kamertonów czy mis tybetańskich. "Ich działanie terapeutyczne nie jest w żaden sposób udowodnione naukowo. Ani Polskie Stowarzyszenie Muzykoterapeutów ani Światowa Federacja Muzykoterapii nie uważa ich za działanie muzykoterapeutyczne, m.in. z tego powodu, że nie jest to zaplanowany proces terapeutyczny i że nie opiera się na wynikach rzetelnych badań" – podkreśliła.

W jej ocenie nie ma jednak niczego złego w słuchaniu, np. dźwięków z kamertonów, jeśli dla kogoś zdrowego jest to forma relaksu czy odprężenia.

"Jednak musimy pamiętać, że dźwięki potrafią mocno oddziaływać na nasze ciało i w sposób fizyczny, i psychiczny, a każdy z nas inaczej na nie reaguje. Z jednej strony mogą wpływać np. na nasze tętno, sposób oddychania czy nawet sposób poruszania się. Mogą też uruchamiać pewne aspekty psychiczne w naszej podświadomości, które mogą prowadzić do stanów lękowych, paniki czy innych form wypartych treści. Wykształcony i wyszkolony terapeuta jest tego świadomy. W innym przypadku można zaszkodzić uczestnikowi. Dochodzi więc tu jeszcze kwestia odpowiedzialności – tym istotniejsza, gdy prowadzi się takie działania wśród osób z zaburzeniami psychicznymi czy rozwojowymi" – podsumowała dr Sara Knapik-Szweda.

Jeszcze innym wątkiem wokół tematu muzykoterapii jest mit związany z wpływem muzyki np. na zdolności poznawcze. "Wiele ofert zajęć umuzykalniających dla dzieci opiera się na obietnicy, że dzięki kontaktowi z muzyką od pierwszych lat życia w przyszłości dzieci będą osiągały lepsze wyniki w szkole. A zajęcia umuzykalniające prowadzą głównie do tego, że nasze dzieci będą bardziej muzykalne. Transfer zdolności muzycznych na inne zdolności (np. wyniki z innych przedmiotów szkolnych) jest tematem otwartym i kontrowersyjnym, więc przekonanie, że poprzez muzykę wychowamy 'zdolniejsze' dzieci może być błędne. Pamiętajmy też, że tzw. efekt Mozarta jest już od lat obalony" – dopowiedział Jakub Matyja.

red./PAP