Odeszła prof. Barbara Szacka - ikona polskiej socjologii

"Zaledwie dwa miesiące temu odbyło się spotkanie z prof. Barbarą Szacką, promujące Jej książkę 'Życie i pamięć w mrocznych czasach'. Dziś dotarła do nas bardzo smutna wiadomość o Jej śmierci" - czytamy we wpisie pracowników Wydziału Socjologii UW. "Dziś odczuwamy przede wszystkim smutek i pustkę" - podkreślono.

Jak wyjaśniono, "informacje o terminie pogrzebu oraz wspomnienie Pani Profesor opublikujemy w najbliższym czasie".

"Z ogromnym żalem przyjęliśmy wiadomość o śmierci Pani Profesor Barbary Szackiej, wybitnej socjolożki i specjalistki od pionierskich badań nad pamięcią zbiorową, autorki książki wspomnieniowej 'Życie i pamięć w mrocznych czasach'" - napisano w piątek na Fb Państwowego Instytutu Wydawniczego.

Socjolog prof. Barbara Szacka (ur. 1930) zajmowała się problematyką pamięci zbiorowej, biologicznych podstaw życia społecznego i socjologią ogólną. Przez wiele lat wykładała w Instytucie Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego oraz w Szkole Wyższej Psychologii Społecznej w Warszawie. Była członkinią Komitetu Etyki w Nauce Polskiej Akademii Nauk oraz Polskiego Towarzystwa Socjologicznego.

Napisała podręcznik pt. "Wprowadzenie do socjologii" (Warszawa 2003). Opublikowała także m.in. takie prace naukowe, jak: "Stanisław Staszic: portret mieszczanina" (Warszawa 1962), "Stanisław Staszic" (Warszawa 1966), "Przeszłość w świadomości inteligencji polskiej" (Warszawa 1983), "Czas przeszły: pamięć - mit" (Warszawa 2006) i "Życie i pamięć w mrocznych czasach" (Warszawa 2024).

Doktorat pt. "Teoria społeczna i społeczna utopia. Analiza poglądów Stanisława Staszica" obroniła na Uniwersytecie Warszawskim w 1961 r. Jej promotorką była Nina Assorodobraj-Kula. W latach 60. prowadziła na UW pionierskie na skalę światową badania empiryczne nad pamięcią zbiorową. Badania te miały charakter ankietowy i były kilkakrotnie powtarzane (m.in. w 1965, 1988, 2003).

20 sierpnia 1980 r. podpisała apel 64 uczonych, pisarzy i publicystów do władz komunistycznych o podjęcie dialogu ze strajkującymi robotnikami.

17 listopada 1990 r. Barbarze Szackiej nadano tytuł profesora nauk humanistycznych.

Jej tom wspomnień "Życie i pamięć w mrocznych czasach" (PIW, 2024) obejmuje okres od dzieciństwa spędzonego w Kaliszu, przez okupację, kiedy cieniem na życiu rodziny położyła się wieść o zamordowaniu ojca w Katyniu, po czasy PRL, aż do jej upadku w 1989 r. "Autorka obszernie opowiada w nim o swoich wyborach naukowych, ideowych i życiowych, kreśląc obraz środowiska polskiej inteligencji na tle przemian politycznych i społecznych" - napisano w nocie wydawniczej.

"Barbara Szacka po wojnie zaczęła studiować socjologię na Uniwersytecie Warszawskim. Uczelnię zaczęto przekształcać zgodnie z radzieckimi wzorami, coraz bardziej ograniczano swobodę badań, usuwano niewygodnych wykładowców aż w końcu socjologia zniknęła z uniwersytetów. Koniec stalinizmu przyniósł co prawda powrót tej dyscypliny na uniwersytety, ale do końca istnienia PRL-u socjologowie byli na cenzurowanym, gdyż wyniki ich badań częstokroć stały w sprzeczności z propagowanym przez władze obrazem społeczeństwa" - czytamy w informacji o autorce na portalu Rynek-Ksiazki.pl.

Jak zaznaczono, "nie inaczej było z prof. Szacką". "Zainspirowana artykułem prof. Niny Assorodobraj o "świadomości historycznej" wraz z kolegami z zespołu podjęła zakrojone na imponującą skalę badania nad polską pamięcią historyczną. Przeprowadzana przez nią analiza dowiodła, że świadomość społeczna nie zmierza w kierunku komunistycznym, ale nadal jest zdominowana przez tradycyjne postaci patriotów i wydarzenia historyczne. Monografia autorki została więc zatrzymana przez cenzurę" - napisano o losach książki "Życie i pamięć w mrocznych czasach".

Jej mężem był ceniony socjolog, zmarły 25 października 2016 r., prof. Jerzy Szacki.

red./PAP