Był najbardziej reprezentacyjnym obiektem sportowym w Polsce

Stadion Dziesięciolecia Manifestu Lipcowego, bo tak brzmiała pełna nazwa tego obiektu, zlokalizowany był w miejscu, gdzie dziś stoi Stadion Narodowy. W latach 50., 60. i 70. pełnił funkcję najbardziej reprezentacyjnego obiektu sportowego w Polsce. Dodatkowo było to miejsce wielu imprez plenerowych.

Pomysł budowy stadionu pojawił się na początku lat 50. XX wieku. W wyniku konkursu zorganizowanego przez Stowarzyszenie Architektów Polskich wyłoniono zwycięzcę – zespół, w którego skład wchodzili: Jerzy Hryniewiecki, Zbigniew Ihnatowicz i Jerzy Sołtan. To właśnie oni stworzyli projekt Stadionu Dziesięciolecia, który został zaprezentowany w 1953 r. Po niecałym roku obiekt był gotowy. Pierwszą dużą imprezą, jaka miała tam miejsce, był V Światowy Festiwal Młodzieży i Studentów, który odbywał się w Warszawie od 31 lipca do 14 sierpnia 1955 r. W założeniach stadion miał mieścić 70 tys. widzów, ale podczas imprez masowych wchodziło na niego nawet 100 tys. osób.

Na prezentowanym zdjęciu z 1963 r. autorstwa Henryka Grzędy widać Stadion Dziesięciolecia z lotu ptaka. Samolot, z którego została wykonana fotografia, leciał nad Wisłą, od strony rzeki widać ul. Wybrzeże Szczecińskie i plażę Poniatówka, modne dziś miejsce spotkań towarzyskich.

Dalej było wejście na trybunę honorową stadionu, przeznaczoną dla władz państwowych i gości honorowych. W głębi, od strony murawy boiska, widać półokrągły wjazd na stadion. Tamtędy co roku wjeżdżali na stadion kolaże kończący polski etap międzynarodowego Wyścigu Pokoju. Przez lata wydarzenie to było transmitowane przez telewizję. Finisz był zawsze emocjonujący, więc wielu Polakom ten charakterystyczny wjazd zapadł w pamięć.

17 czerwca 1983 r. tą bramą wjechał na stadion samochód z papieżem Janem Pawłem II, który na stadionie odprawił mszę świętą. Wierni siedzieli na miejscach dla widowni, stali na murawie boiska oraz licznie zgromadzili się na błoniach stadionu. Ołtarz umieszczony był w najwyższym punkcie stadionu, co powodowało, że był widoczny z murawy, miejsc dla widzów i błoni stadionu. W mszy na stadionie i błoniach wzięło udział kilkaset tysięcy osób. Było to największe liczebnie wydarzenie, jakie odbyło się w całej historii Stadionu Dziesięciolecia.

W latach 50., 60. i 70. na Stadionie Dziesięciolecia oprócz meczów piłkarskich odbywało się wiele ważnych imprez sportowych, kulturalnych i państwowych. Wśród nich stałymi przez lata były m.in. Święto Odrodzenia Polski – 22 lipca, finał kolarskiego Wyścigu Pokoju, centralne dożynki (czyli święto plonów), zawody lekkoatletyczne (np. o Memoriał Janusza Kusocińskiego, Warszawska Olimpiada Młodzieży) czy coroczny festyn z okazji święta dziennika "Trybuna Ludu".

Na stadionie miało miejsce też tragiczne wydarzenie, upamiętnione obecnie nazwą ulicy przy nowym stadionie i pomnikiem. 8 września 1968 r., w czasie ogólnopolskich dożynek, na oczach przedstawicieli partii, dyplomatów i blisko 100 tys. widzów zebranych na stadionie Ryszard Siwiec dokonał samospalenia. Był to protest przeciwko udziałowi polskich wojsk w inwazji na Czechosłowację.

Na początku lat 70. ze Stadionu Dziesięciolecia odbywały się starty do rajdu Monte Carlo i innych międzynarodowych rajdów samochodowych. Przy okazji imprez masowych na płycie stadionu prezentowano produkowane u nas samochody, np. Polskiego Fiata 125p, 126p, Poloneza. Na okalającej stadion jezdni odbywały się zawody motocyklowe różnej rangi, czasami były to eliminacje wyścigowych mistrzostw Polski.

Stadion Dziesięciolecia służył wielu artystom za tło podczas sesji zdjęciowych, wykonano tam m.in. serię fotografii piosenkarza Andrzeja Dąbrowskiego przy rajdowym samochodzie Polski Fiat 125p. Jedno z tych zdjęć trafiło na okładkę jego płyty. W połowie lat 70. w tym samym miejscu do zdjęć z warszawskimi harleyowcami pozowali popularni wówczas artyści Wojciech Korda i Ada Rusowicz.

Stadion Dziesięciolecia na ekranie

Miłośnicy kina mogli oglądać Stadion Dziesięciolecia m.in. w filmie "Mąż swojej żony" (1960) i w serialu "Stawiam na Tolka Banana" (1973). Najważniejszy był jednak film dokumentalny "Stadion, czyli życie Józefa". Bohater filmu Ireneusza Englera przepracował prawie całe swoje życie na Stadionie Dziesięciolecia, związany był z nim od dnia jego powstania do roku 1985, kiedy film został zrealizowany. Pan Józef opowiada o dziejach i świetności tego obiektu, przywołuje liczne anegdoty, przedstawia rzeczywistość stadionową od zaplecza.

W latach 80. stadion zaczął popadać w ruinę, ale odbyło się tam jeszcze kilka ważnych wydarzeń, m.in. msza papieża Jana Pawła II (1983), koncert zespołów: OMD (1985) i Perfect (1987) oraz występ Steviego Wondera (1989). W sierpniu 1989 r. na stadionie odbył się chrzest Świadków Jehowy, na który przybyło 60 tys. osób.

W latach 1955-1989 boiska na błoniach stadionu dostępne były dla młodzieży warszawskiej bez ograniczeń, każdego dnia. Tam rozgrywano wiele amatorskich turniejów.

W latach 1990-2007 na popadającym w ruinę stadionie zorganizowano "Jarmark Europa", największe targowisko w Europie. Handel odbywał się codziennie. W okresie transformacji było to miejsce, na którym można było kupić prawie wszystko, nawet rzeczy nielegalne.

Gdy zapadła decyzja, że Polska będzie współorganizatorem piłkarskiego Euro 2012, postanowiono o budowie nowego obiektu na miejscu Stadionu Dziesięciolecia. Na stadion wjechały ciężkie maszyny, które rozpoczęły burzenie obiektu. Gdy murawa boiska i bieżni wyglądały jak plac budowy, a przestrzeń przeznaczona dla widowni była pozbawiona ławek, zdecydowano o organizacji ostatniej imprezy w tej scenerii. Zbudowano nową przestrzeń dla widzów, a na boisku usypano dużą górę z ziemi. We wrześniu 2008 r. odbył się tam Red Bull X-Fighters, pokaz akrobacji motocyklowych w powietrzu.

Archiwum fotograficzne Polskiej Agencji Prasowej jest największym wśród archiwów fotografii prasowych w Europie. Liczy kilkanaście milionów zdjęć i wciąż wzbogaca się o nowe kolekcje. Swymi zasobami sięga lat 20. XX wieku. Stanowi ważną część dziedzictwa narodowego. Zatrzymane w kadrach obrazy rejestrują każdy aspekt życia społecznego, politycznego, gospodarczego, kulturalnego i religijnego na przestrzeni ostatnich 100 lat.

Profesjonalna digitalizacja zasobów fotograficznych PAP umożliwia szeroki do nich dostęp przez stronę PAP (https://fotobaza.pap.pl/). Nad prawidłową identyfikacją oraz szczegółowym opisem zdjęć pracuje zespół specjalistów, przeglądając materiały źródłowe w czytelniach i archiwach. Klienci są na bieżąco informowani o nowych zdjęciach w Bazie Fotograficznej PAP.

bm/PAP