Jubileuszowe brzmienia Sinfonii Varsovii: Haydn i Bruckner

Warszawianka z urodzenia - Sinfonia Varsovia - szybko stała się obywatelką jednoczącej się Europy. Wielkim przyjacielem orkiestry i w pewien sposób jej ojcem chrzestnym był legendarny skrzypek Yehudi Menuhin. W kwietniu 1984 r. muzyk przyjechał do Polski, do Warszawy i Krakowa, na cztery koncerty z dobrze już znaną Polską Orkiestrą Kameralną Jerzego Maksymiuka. Z tej okazji podstawowy skład smyczkowy zespołu złożony z dwudziestu kilku osób powiększono o dwanaścioro muzyków grających na instrumentach dętych.

Yehudi Menuhin z wielką atencją wyrażał się o Orkiestrze, jej brzmieniu, o muzykach, o jej powiększonym składzie. „Czemu nie miałoby tak pozostać?” - pytał przed odjazdem. I wkrótce został poproszony o przyjęcie tytułu głównego gościnnego dyrygenta orkiestry. Rozpoczęła się błyskotliwa kariera zespołu już pod nazwą Sinfonia Varsovia.

W pierwszej części jubileuszowego koncertu wykonana będzie Josepha Haydna Symfonia B-dur „La Reine” - (Królowa). Tak zwane Symfonie Paryskie Haydna, w tym Symfonia B-dur, powstały w latach 1785 i 1786 dla loży masońskiej „Société Olympique” w Paryżu, która prowadziła dużą orkiestrę i organizowała regularne koncerty.

Według anegdoty królowa Maria Antonina, która zresztą na pewno słuchała tych premier, upodobała sobie owe dzieła, a szczególnie Symfonię B-dur nr 85. Paryski wydawca Jean-Jérôme Imbault wkrótce opatrzył utwór skwapliwie przydomkiem "La Reine de France" (Królowa Francji) - jak przypomina w zapowiedzi koncertu muzykolog Michał Klubiński.

Symfonia zyskała miano „najbardziej francuskiej” z Symfonii Paryskich, symbolu dawnego, monarchicznego ustroju. Przyczyniło się do tego także to, że Haydn oparł II część utworu – wariacyjną Romanzę – na popularnej ludowej melodii francuskiej „La gentille et jeune Lisette” (Miła i młoda Elżunia).

W drugiej części wieczoru Sinfonia Varsovia zagra IV Symfonię Es-dur „Romantyczna” Antona Brucknera. Jest to jedna z najbardziej popularnych prac orkiestrowych kompozytora. Została napisana w 1874 r. i była kilkakrotnie poprawiana do roku 1888. Poświęcona była księciu Konstantinowi zu Hohenlohe-Schillingsfürst.

Austriacki kompozytor słynął nie tylko z talentu kompozytorskiego i wykonawczego, był wirtuozem organów, ale także z chorobliwej wręcz nieśmiałości i niezdecydowania. „Z tego powodu na skutek własnych wątpliwości, a często i nagabywań dyrygentów potencjalnie zainteresowanych wykonywaniem jego utworów) wprowadzał do swoich symfonii ciągłe poprawki i retusze, starając się w ten sposób sprostać ich wymaganiom” - zaznacza muzykolog Oskar Łapeta.

Z rozmaitych komentarzy i listów kompozytora możemy się dowiedzieć, o czym myślał, pisząc symfonię. „Zgodnie z tymi wypowiedziami - zauważa Łapeta - początek części pierwszej to poranek w średniowiecznym miasteczku. Słychać tam także przejazd grupy rycerzy na koniach oraz stylizację śpiewu sikorek. Drugie ogniwo to, kolejno, pieśń, modlitwa i serenada, trzecie to wspomniany już obrazek łowiecki” - opisuje Łapeta. Tylko czwartą część pozostawił Bruckner bez komentarza, licząc na inwencję odbiorców. Jej monumentalne zakończenie, w którym powraca rozpoczynający całe dzieło motyw waltorni, stanowi logiczne dopełnienie tego monumentalnego i epickiego utworu”.

Sinfonia Varsovia zagrała blisko 4 tys. koncertów na całym świecie i nagrała ponad 300 płyt, w tym m.in. dla wytwórni Decca, Deutsche Grammophon, Naxos, Sony i Warner. Repertuar obejmuje dzieła od XVIII wieku do współczesności. Szczególne miejsce zajmuje twórczość polskich kompozytorów, w tym: Fryderyka Chopina, Krzysztofa Pendereckiego, Ignacego Jana Paderewskiego, Witolda Lutosławskiego, Henryka Mikołaja Góreckiego, Wojciecha Kilara. Orkiestra ma na koncie liczne prawykonania utworów, m.in.: Johna Adamsa, Krzesimira Dębskiego, Jana A.P. Kaczmarka, Witolda Lutosławskiego, Pawła Mykietyna, Onute Narbutaite, Krzysztofa Pendereckiego, Marty Ptaszyńskiej, Marcina Stańczyka, Pawła Szymańskiego.

W ramach Sinfonii Varsovii działają cztery zespoły kameralne: Sinfonia Varsovia String Quintet, Sinfonia Varsovia Brass, Sinfonia Varsovia Wind Quintet oraz najmłodszy - Sinfonia Varsovia Camerata.

Od 1997 do 2008 roku dyrektorem muzycznym, a następnie w latach 2003–2020 dyrektorem artystycznym zespołu był Krzysztof Penderecki, najwybitniejszy polski kompozytor. W latach 2008–2012 dyrektorem muzycznym był światowej sławy francuski dyrygent – Marc Minkowski. Franciszek Wybrańczyk był dyrektorem Sinfonii Varsovii od 1984 r. W 2004 r. przekazał obowiązki swemu asystentowi, wieloletniemu muzykowi zespołu – Januszowi Marynowskiemu, który tę funkcję sprawuje do dziś.

Koncert na 40-lecie Sinfonii Varsovii odbędzie się w Studiu Koncertowym PR im. Witolda Lutosławskiego 24 października 2024.

red./PAP