Wystawa o powstaniu warszawskim na Pradze

Wybuch powstania warszawskiego podzielił Warszawę wzdłuż linii Wisły. Historia miasta od sierpnia 1944 do stycznia 1945 roku to dwie odrębne, choć związane ze sobą opowieści. Powstanie na prawym brzegu trwało zaledwie kilka dni. Gdy we wrześniu w lewobrzeżnej Warszawie trwały walki, na Pragę wkroczyli Rosjanie.

- Historia powstania warszawskiego jest złożona i nie wszystkie jej aspekty są szerzej znane. Skupieni na tym, jak wyglądało powstanie na lewym brzegu Wisły, nie zadajemy sobie zwykle pytań, co działo się z drugą połową miasta, gdzie Niemcy skoncentrowali siły i gdzie wkroczyła, a potem stacjonowała Armia Czerwona. Wystawa Praga ’44 przybliża tę mniej znaną historię. Pokazuje inne spojrzenie i przypomina o odradzającym się już od jesieni 1944 roku życiu w prawobrzeżnej części miasta - powiedziała Karolina Ziębińska, dyrektor Muzeum Warszawy.

Informacji na temat powstania na Pradze jest tak niewiele, że czasem można by wręcz odnieść wrażenie, że na prawym brzegu walk nie było. Jednak powstańcy na Pradze też prowadzili zacięte walki. Bez uwzględnienia ich historii obraz sierpniowych wydarzeń pozostaje niepełny.

Walki na Pradze trwały zaledwie cztery dni. Niedostatecznie uzbrojeni powstańcy musieli zmierzyć się z doskonale wyszkolonymi, liczniejszymi, dobrze uzbrojonymi jednostkami niemieckimi, które w oczekiwaniu na atak Armii Czerwonej były skoncentrowane na prawym brzegu. Trwałe opanowanie wyznaczonych celów było zadaniem niewykonalnym. Decyzja o wstrzymaniu walk zapadła 4 sierpnia 1944 roku. 13 września wycofujący się Niemcy wysadzili wszystkie mosty. Praga została odcięta od reszty miasta.

W styczniu 1945 roku Armia Czerwona i Wojsko Polskie wkroczyły do lewobrzeżnej Warszawy. Za skutą grubym lodem Wisłą czekało wymarłe, zrujnowane miasto. Gdy tylko otwarto pierwsze mosty pontonowe, ludzie ruszyli tam w poszukiwaniu bliskich i rodzinnych pamiątek ukrytych pod gruzami, po opał i wyposażenie nowego domu, po towar na handel. Na Pragę docierali powracający warszawiacy, szukający dachu nad głową.

Wystawę "Praga ’44" otworzy mapa miejsc egzekucji i prowizorycznych grobów ludności cywilnej i powstańców w prawobrzeżnej części miasta, która powstała w ramach akcji społecznej w Muzeum Warszawskiej Pragi. Dzięki wspólnej pracy mieszkanek i mieszkańców oraz wszystkich chętnych każda udokumentowana ofiara cywilna i śmierć powstańcza zostały oznaczone jedną szpilką. Miejsca egzekucji i pochówków ustalono na podstawie źródeł historycznych, a do oznaczenia ich na mapie, złożonej ze zdjęć lotniczych wykonanych w czasie powstania i po jego upadku, posłużył plan przedwojennej Warszawy. Zdjęcia pochodzą z The National Archives w College Park pod Waszyngtonem. Zostały opracowane przez Zygmunta Walkowskiego specjalizującego się w interpretacji zdjęć Warszawy z okresu drugiej wojny światowej. Na ekspozycji będzie można zobaczyć również archiwalne zdjęcia, zachowane z czasów walk pamiątki powstańcze i dokumenty, a także fragment relacji dowódcy powstania na Pradze - Antoniego Żurowskiego.

Wystawa "Praga ’44" w Muzeum Warszawskiej Pragi potrwa od 18 września 2024 roku do 23 lutego 2025 roku. Wernisaż odbędzie się 18 września o godz. 18.00. Cały program dostępny jest na stronie Muzeum Warszawskiej Pragi.

UM Warszawa/red.