Rozpoczęliśmy tydzień, który obfituje w liczne rocznice

-------

1573 - Na sejmie elekcyjnym spisane zostały artykuły henrykowskie, określające zasady ustroju Rzeczypospolitej oraz uprawnienia króla.

1648 - W Mereczu zmarł król Władysław IV Waza, panujący od 1632 r.

1792 - W Warszawie odbyła się uroczystość poświęcenia Cmentarza Powązkowskiego.

1809 - Wojna polsko-austriacka: Wojska polskie zdobyły Zamość.

1862 - W Warszawie na podstawie "Ustawy o Wychowaniu Publicznym w Królestwie Polskim" powołano do życia Muzeum Narodowe, początkowo działające pod nazwą Muzeum Sztuk Pięknych.

1881 - W Tuszowie Narodowym pod Mielcem urodził się Władysław Sikorski, generał WP, premier RP na uchodźstwie i Naczelny Wódz Polskich Sił Zbrojnych w latach 1939-1943; zginął w katastrofie lotniczej nad Gibraltarem w nocy z 3 na 4 lipca 1943 r.

1901 - Polskie dzieci, strajkujące we Wrześni przeciwko przymusowemu nauczaniu religii w języku niemieckim, zostały przez niemieckie władze szkolne poddane brutalnej chłoście; wobec ich rodziców wymierzono kary grzywny lub aresztu.

1909 – Austriacki redemptorysta Klemens Maria Hofbauer, nazywany „apostołem Warszawy” został kanonizowany przez papieża Piusa X.

1913 - We Wrocławiu otwarto Halę Stulecia; uroczystość odbyła się w 100. rocznicę ogłoszenia przez króla pruskiego Fryderyka Wilhelma III odezwy wzywającej do powszechnego oporu przeciw Napoleonowi; w 2006 r. Hala Stulecia została wpisana na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.

1919 - W Kielcach urodził się Gustaw Herling-Grudziński, prozaik, eseista, publicysta, krytyk literacki; autor m.in. "Innego świata" i "Dziennika pisanego nocą"; więzień sowieckich łagrów, żołnierz 2. Korpusu Polskiego, uczestnik bitwy pod Monte Cassino.

1921 - W Łodzi urodził się Karl Dedecius, jeden z najwybitniejszych tłumaczy literatury polskiej na język niemiecki.

1923 - W Warszawie urodził się Israel Gutman, działacz Żydowskiej Organizacji Bojowej, uczestnik powstania w getcie warszawskim, więziony w obozach koncentracyjnych na Majdanku, w Auschwitz i Mauthausen-Gusen; historyk Holokaustu; w 1961 r. był świadkiem w procesie nazistowskiego zbrodniarza Adolfa Eichmanna.

1927 - W Krakowie urodził się Franciszek Macharski, metropolita krakowski w latach 1979-2005, kardynał.

1932 - W Warszawie urodził się Andrzej Drawicz, pisarz, krytyk literacki, tłumacz, znawca literatury rosyjskiej i problematyki wschodniej; prezes Komitetu ds. Radia i Telewizji w latach 1989-91.

1935 - Senat Uniwersytetu Warszawskiego podjął uchwałę o nadaniu uczelni imienia Józefa Piłsudskiego.

1935 - W Warszawie urodziła się Hanna Krall, pisarka, reporterka, dziennikarka; autorka reportażu "Zdążyć przed Panem Bogiem" - rozmowy z Markiem Edelmanem, a także książek "Sublokatorka", "Okna" i "Biała Maria".

1942 - Funkcjonariusze policji niemieckiej i kolaboracyjnej policji litewskiej rozstrzelali około 400 mieszkańców Święcian i okolicznych wsi w odwecie za zabicie przez sowieckich partyzantów dwóch urzędników niemieckich oraz komendanta obozu jenieckiego.

1943 - Na stacji kolejowej w Celestynowie oddział dyspozycyjny Kedywu KG AK, dowodzony przez Tadeusza Zawadzkiego "Zośkę", uwolnił 49 więźniów politycznych przewożonych przez Niemców z więzienia na Zamku Lubelskim do KL Auschwitz.

1944 - Wywiad AK zdobył, a następnie zbadał egzemplarz niemieckiego pocisku rakietowego V-2. Wyniki badań i najważniejsze części rakiety przekazano następnie do Wielkiej Brytanii.

1945 - Oddział uderzeniowy, składający się z b. żołnierzy AK i innych formacji niepodległościowych, uwolnił kilkuset więźniów obozu NKWD w Rembertowie.

1953 - W Gdańsku urodził się Aleksander Hall, działacz opozycji antykomunistycznej, historyk; członek ROPCiO i Studenckiego Komitetu Solidarności; od 1979 r. w Ruchu Młodej Polski; redaktor niezależnego pisma "Bratniak"; członek Regionalnej Komisji Koordynacyjnej NSZZ "Solidarność" Gdańsk (1982-84); wiceprzewodniczący Unii Demokratycznej (1991-92); przewodniczący Partii Konserwatywnej (1992-97), członek Stronnictwa Konserwatywno-Ludowego; poseł w latach 1991-93 i 1997-2001.

1955 - W Bielsku-Białej urodził się Zbigniew Preisner, kompozytor muzyki filmowej oraz teatralnej; współpracował z Krzysztofem Kieślowskim, dla którego stworzył muzykę do większości filmów, m.in. do "Podwójnego życia Weroniki".

1955 - W Zębie niedaleko Poronina urodził się Józef Łuszczek, narciarz; w 1978 r. podczas mistrzostw świata w narciarstwie klasycznym w Lahti zdobył złoty medal w biegu na 15 km i brązowy medal na 30 km; pierwszy Polak, który został mistrzem świata w biegach narciarskich.

1980 - Do Gdyni dopłynął Henryk Jaskuła, który jako pierwszy Polak i trzeci żeglarz w historii, samotnie, bez zawijania do portów, okrążył Ziemię; dokonał tego na "Darze Przemyśla" płynąc tzw. trasą z wiatrem, poczynając od Przylądka Dobrej Nadziei (RPA); rejs trwał 344 dni.

2006 - W Warszawie zmarła Anna Ciepielewska, aktorka, wystąpiła m.in. w filmach "Matka Joanna od Aniołów", "Trzy kobiety", "Pasażerka", a także w serialach "Dom" i "Blisko, coraz bliżej".

2016 - W Warszawie zmarł Andrzej Urbański, dziennikarz i publicysta, szef Kancelarii Prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego w latach 2005-2006, prezes zarządu Telewizji Polskiej w latach 2007-2008, poseł na Sejm I kadencji.

2019 - W Szpitalu Uniwersyteckim w Krakowie urodziły się prawdopodobnie pierwsze w historii Polski sześcioraczki.

-------

1363 - W Krakowie odbył się ślub króla Czech i cesarza rzymskiego Karola IV Luksemburskiego z Elżbietą Pomorską, wnuczką króla Kazimierza III Wielkiego, córką księcia słupskiego Bogusława V i Elżbiety Kazimierzówny.

1674 - Na sejmie elekcyjnym hetman wielki koronny Jan Sobieski wybrany został królem Polski.

1810 - W Piszu urodził się Gustaw Gizewiusz, duchowny ewangelicki, etnograf, mazurski działacz oświatowy, walczący o język polski w szkolnictwie; wybrany do parlamentu w Berlinie (1848); w 1946 r. na jego cześć Łuczany na Mazurach (niem. Loetzen) nazwano Giżyckiem.

1841 - W Paryżu zmarł Julian Ursyn Niemcewicz, dramaturg, powieściopisarz, poeta, pamiętnikarz, działacz polityczny.

1895 - W Krynicy urodził się Nikifor, właściwie Epifaniusz Drowniak - polski malarz łemkowskiego pochodzenia, przedstawiciel prymitywizmu (naiwizmu); twórca obrazów, na których uwieczniał m.in. autoportrety, widoki krynickich willi i cerkwie.

1909 - We Włocławku urodził się Zdzisław Mrożewski, aktor, związany z Teatrem Polskim w Warszawie, Teatrem Narodowym oraz Teatrem Współczesnym; wystąpił m.in. w filmach "Śmierć prezydenta" i "Polonia Restituta".

1918 - W okolicach Mińska pod naciskiem Niemców rozformowany został I Korpus Polski dowodzony przez gen. Józefa Dowbora-Muśnickiego.

1921 - III Powstanie Śląskie: Początek zaciętych walk o Górę Św. Anny.

1921 - Ukazał się pierwszy numer "Przeglądu Sportowego".

1930 - We wsi Susiec koło Tomaszowa Lubelskiego urodził się Sylwester Chęciński, reżyser, scenarzysta; autor komediowej trylogii: "Sami swoi", "Nie ma mocnych" i "Kochaj albo rzuć", a także filmów "Wielki Szu" i "Rozmowy kontrolowane" oraz serialu "Droga".

1937 - W Radomiu urodził się Jerzy Skowronek, historyk, badacz dziejów Polski i krajów bałkańskich w XVIII i XIX w.; autor publikacji varsavianistycznych oraz prac z dziejów wojskowości, szczególnie dotyczących powstań narodowych.

1939 - W meczu piłkarskim pomiędzy Ruchem Chorzów i Unionem Touring Łódź Ernest Wilimowski strzelił dziesięć bramek - do dziś jest to rekord polskiej ligi.

1941 - W nocy z 21 na 22 maja władze sowieckie rozpoczęły czwartą masową deportację ludności polskiej w głąb Związku Sowieckiego z zagarniętych ziem wschodnich Rzeczypospolitej.

1943 - Niemcy zlikwidowali getto w Brodach; około 3,5 tys. Żydów wywieziono do obozu na Majdanku, kilkuset zostało zabitych na miejscu.

1947 - W Krakowie urodził się Leszek Teleszyński, aktor, wystąpił m.in. w filmach "Potop" i "Trędowata", a także w serialu "Życie na gorąco".

1953 - Prymas Polski kardynał Stefan Wyszyński wysłał do Bolesława Bieruta memoriał "Non possumus", będący odpowiedzią Episkopatu na ataki wymierzone w Kościół katolicki oraz na próby jego podporządkowania komunistycznym władzom.

1970 - W Warszawie zmarł Leonid Teliga, żeglarz, lotnik; w czasie II wojny światowej walczył m.in. w 300 dywizjonie lotnictwa bombowego "Ziemi Mazowieckiej"; jako pierwszy Polak odbył samotny rejs dookoła świata na jachcie "Opty" (1967-1969).

1980 - W Nowym Jorku zmarła Ida Kamińska, aktorka, reżyserka, pedagog, tłumaczka; w latach 1955-1968 dyrektor Państwowego Teatru Żydowskiego w Warszawie; w 1967 r. otrzymała nominację do Oscara w kategorii najlepszej roli kobiecej za rolę w filmie "Sklep przy głównej ulicy"; w 1968 r. wyemigrowała do USA.

1997 - Prezydenci Polski i Ukrainy Aleksander Kwaśniewski i Leonid Kuczma podpisali w Kijowie wspólne oświadczenie o porozumieniu i pojednaniu.

2013 - W Lusławicach otwarto Europejskie Centrum Muzyki Krzysztofa Pendereckiego.

2017 – W Białymstoku, Lublinie i Rzeszowie odbyły się pierwsze w historii przysięgi wojskowe żołnierzy Wojsk Obrony Terytorialnej.

2019 – Odsłonięto pomnik trenera bokserskiego Feliksa "Papy" Stamma w Warszawie.

-------

1054 - Na zjeździe w Kwedlinburgu cesarz Henryk III przyznał Polsce prawo do Śląska, pod warunkiem płacenia Czechom rocznego trybutu.

1733 – Sejm konwokacyjny przyjął uchwałę o wykluczeniu kandydatur cudzoziemców do korony polskiej. Decyzja została obalona przez wojska rosyjskie. Pod ich nadzorem wybrano królem Augusta III Sasa.

1874 - W Warszawie zmarła Maria Kalergis, słynąca z urody pianistka-amatorka, prowadząca w Paryżu, a następnie w Warszawie salon artystyczny.

1879 - W Połtawie urodził się Semen Petlura, przywódca Ukraińskiej Republiki Ludowej i naczelny dowódca jej wojsk; sprzymierzeniec Polski w wojnie z bolszewikami.

1897 - W Lipnie koło Włocławka urodził się Stanisław Ossowski, socjolog, teoretyk kultury, metodolog nauk społecznych, estetyk.

1900 - W Londynie zmarł William Lindley, inżynier, projektant wodociągów warszawskich.

1911 - Andrzej Małkowski wydał rozkaz powołujący pierwsze cztery drużyny harcerskie we Lwowie; data ta uznawana jest za moment powstania polskiego harcerstwa.

1912 - Dziesiątki tysięcy osób uczestniczyło w Warszawie w pogrzebie Bolesława Prusa - pisarza, autora powieści, m.in. "Lalki" i "Faraon".

1919 – Wojska ukraińskie zakończyły oblężenie Lwowa i wycofały się na wschód.

1927 - W Warszawie urodził się Szymon Kobyliński, grafik, rysownik, karykaturzysta, eseista i dziennikarz.

1930 - W Sosnowcu urodził się Jan Ciszewski, dziennikarz, komentator sportowy.

1939 - III Rzesza i Włochy podpisały tzw. pakt stalowy, sojusz polityczno-militarny, do którego następnie przystąpiła Japonia.

1942 - W Warszawie zmarł Adam Próchnik, członek Związku Strzeleckiego, POW, historyk, publicysta, działacz socjalistyczny, poseł na Sejm RP.

1943 - W Warszawie w restauracji "Adria" Jan Kryst "Alan", żołnierz AK, zastrzelił trzech oficerów gestapo; w czasie wycofywania się z lokalu "Alan" został zabity.

1944 - Galicja Wschodnia: W Bryńcach Zagórnych, pow. Bóbrka, UPA zamordowała 120-145 Polaków.

1947 - Prezydent USA Harry Truman zatwierdził program polityki zagranicznej, zgodnie z którym Stany Zjednoczone mają pomagać krajom zagrożonym komunizmem; był to początek funkcjonowania tzw. doktryny Trumana.

1964 - W Casablance zmarł gen. Michał Karaszewicz-Tokarzewski - Komendant Główny Służby Zwycięstwu Polsce; po powstaniu Związku Walki Zbrojnej komendant obszaru obejmującego okupację sowiecką; jeden z twórców Podziemnego Państwa Polskiego.

1989 - W Berlinie podpisana została umowa o wytyczeniu w Zatoce Pomorskiej granicy pomiędzy Polską a NRD.

1989 - Premiera filmu "Sztuka kochania" w reżyserii Jacka Bromskiego.

1992 - W Moskwie podpisany został polsko-rosyjski traktat o przyjaznej i dobrosąsiedzkiej współpracy.

1995 - W Polsce z jednodniową wizytą przebywał papież Jan Paweł II; wizyta odbyła się z okazji kanonizacji w Ołomuńcu bł. Jana Sarkandra - papież odwiedził miejsce jego urodzenia - Skoczów, spotkał się również z mieszkańcami Bielska-Białej i Żywca.

1997 - W Londynie zmarł Stanisław Swianiewicz - ekonomista, prawnik, sowietolog, który ocalał ze zbrodni katyńskiej; dzięki jego relacji wiadomo, jak wyglądał wyładunek polskich jeńców z wagonów do pojazdów więziennych na stacji Gniezdowo, skąd przewożono ich do Lasu Katyńskiego.

2010 - Sarkofag ze szczątkami astronoma Mikołaja Kopernika został złożony w grobie w archikatedrze we Fromborku.

2017 - W Warszawie zmarł Zbigniew Wodecki, jeden z najpopularniejszych polskich piosenkarzy, skrzypek, trębacz i kompozytor; znany z takich przebojów jak: "Opowiadaj mi tak", "Pszczółka Maja", "Zacznij od Bacha", "Izolda", "Chałupy".

-------

1588 - W krypcie katedry na Wawelu odbył się pogrzeb króla Stefana Batorego.

1702 - Wojska szwedzkie zajęły Warszawę.

1786 - Na Madagaskarze w walce z wojskami francuskimi zginął Maurycy Beniowski, podróżnik, autor pamiętników, uczestnik konfederacji barskiej, zesłany przez władze carskiej na Kamczatkę, skąd zbiegł do Francji; w imieniu władz francuskich dokonał podboju Madagaskaru, którego ludność ogłosiła go władcą wyspy.

1788 - W Turwii w Wielkopolsce urodził się Dezydery Adam Chłapowski, generał, działacz społeczno-gospodarczy, uczestnik wojen napoleońskich i Powstania Listopadowego.

1842 - W Suwałkach urodziła się Maria Konopnicka, poetka, autorka nowel, publicystka i krytyk literacki; angażowała się w konspiracyjne i jawne akcje społeczne, współorganizowała międzynarodowy protest przeciwko pruskim represjom i prześladowaniu dzieci polskich we Wrześni; propagowała walkę o prawa kobiet, organizowała pomoc dla więźniów politycznych.

1865 - W Sokołowie Podlaskim w obecności około 10 tys. mieszkańców miasta i okolicznych wsi władze rosyjskie powiesiły księdza Stanisława Brzóskę, jednego z dowódców Powstania Styczniowego i kapelana powstańców; niektóre źródła podają datę 21 maja.

1871 - W Paryżu na barykadzie zginął Jarosław Dąbrowski, naczelny wódz wojsk Komuny Paryskiej, działacz niepodległościowy i rewolucyjny.

1874 - W Częstochowie urodził się Antoni Fertner, w okresie międzywojennym jeden z najpopularniejszych polskich aktorów komediowych; wystąpił m.in. w filmach "Jaśnie pan szofer", "Romeo i Julcia", "Antek policmajster", "Ada! To nie wypada!", "Dwa dni w raju", "Książątko" i "Zapomniana melodia".

1883 - W Paryżu zmarł Cyprian Norwid, poeta, prozaik, dramatopisarz, malarz, rysownik, rzeźbiarz; niedoceniany za życia, po latach wyniesiony do panteonu polskich wieszczów; autor m.in. utworów "Promethidion", "Bema pamięci żałobny rapsod", "Fortepian Szopena", "Vade-mecum".

1900 - W Karlsruhe urodził się Hans Frank, prawnik, działacz nazistowski; w latach 1939-45 generalny gubernator okupowanych przez Niemców ziem polskich; zbrodniarz wojenny, odpowiedzialny za eksterminacje ludności polskiej i żydowskiej; skazany przez Międzynarodowy Trybunał Wojskowy w Norymberdze na karę śmierci i powieszony.

1910 - W Krakowie urodził się Jan Wojciech Kiwerski "Oliwa", ppłk WP, dowódca 27 Wołyńskiej Dywizji Piechoty AK.

1926 – Halina Konopacka ustanowiła w Warszawie pierwszy polski lekkoatletyczny rekord świata, uzyskując w rzucie dyskiem 34,15 m.

1940 - ORP "Orzeł" wypłynął z Rosyth na ostatni patrol, jednostka zaginęła bez wieści; losy okrętu i miejsce jego zatonięcia do dziś pozostają nieznane.

1945 - Brytyjczycy aresztowali we Flensburgu ostatni rząd III Rzeszy i jej prezydenta Karla Dönitza, kończąc w ten sposób istnienie tego państwa.

1947 - W Ciechanowie urodził się Jerzy Bralczyk, językoznawca, specjalista w zakresie języka polityki, mediów i reklamy.

1976 - W Gdańsku urodziła się Agnieszka Chylińska, wokalistka rockowa, autorka tekstów, znana m.in. z występów w zespole O.N.A.

1984 - W tajnym procesie Sąd Warszawskiego Okręgu Wojskowego zaocznie skazał na karę śmierci i konfiskatę majątku płk. Ryszarda Kuklińskiego, uznając go winnym "zdrady państwa i dezercji"; Kukliński od początku lat 70. współpracował z CIA, której przekazywał informacje o przygotowaniach do wprowadzenia stanu wojennego w Polsce, także plany tej operacji oraz inne tajemnice Układu Warszawskiego.

1985 - Przed Sądem Wojewódzkim w Gdańsku rozpoczął się proces Władysława Frasyniuka, Bogdana Lisa i Adama Michnika, oskarżonych o kierowanie TKK NSZZ "Solidarność" oraz o "działania w celu wywołania niepokoju publicznego".

1989 - Sąd Wojewódzki w Warszawie odmówił rejestracji NZS.

1989 - W Warszawie zmarł Jerzy Bossak, reżyser filmów dokumentalnych, dziennikarz, pedagog.

1995 - Marek Kamiński i Wojciech Moskal, po 72 dniach pieszej wędrówki i przebyciu około 750 km, jako pierwsi Polacy dotarli do Bieguna Północnego.

1998 - W Warszawie zmarł Tony Halik, podróżnik, dziennikarz, pisarz, fotograf, operator filmowy.

2006 - W Warszawie zmarł Kazimierz Górski, piłkarz, w latach 1970-76 trener piłkarskiej reprezentacji Polski; jego podopieczni zdobyli złoty medal na igrzyskach w Monachium (1972) oraz srebrny cztery lata później w Montrealu; w mistrzostwach świata w Niemczech w 1974 r. zajęli trzecie miejsce; w latach 1991-1995 prezes PZPN.

2019 – Rozpoczęły się 22. Mistrzostwa Świata męskich reprezentacji U-20 w piłce nożnej, po raz pierwszy rozgrywane na polskich boiskach.

2021 – Zarejestrowany w Polsce samolot linii Ryanair, lecący z Aten do Wilna, nad Białorusią został skierowany przymusowo przez białoruski samolot myśliwski do Mińska, gdzie po wylądowaniu aresztowano opozycyjnego dziennikarza Ramana Pratasiewicza oraz jego partnerkę.

2022 – W pożarze domu w Nowych Załubicach k. Warszawy zginęła pisarka nurtu fantasy i laureatka wielu nagród literackich Maja Lidia Kossakowska. Publikowała serie powieści oraz opowiadania. Największą popularnością i uznaniem krytyków cieszy się seria "Zastępy Anielskie". W skład serii wchodzi siedem tytułów.

-------

1013 - W Merseburgu cesarz Henryk II Święty i Bolesław Chrobry zawarli traktat pokojowy kończący wojnę polsko-niemiecką.

1543 - We Fromborku zmarł Mikołaj Kopernik, astronom, twórca teorii heliocentrycznej, kanonik, prawnik, matematyk, lekarz, ekonomista.

1609 - Król Zygmunt III Waza wspólnie z rodziną i dworem opuścił ostatecznie Zamek na Wawelu i przeniósł się do Warszawy.

1829 - W Warszawie odbyła się koronacja cara Mikołaja I na króla Polski.

1850 - W Warszawie zmarł Michał Gedeon Radziwiłł, generał, uczestnik Powstania Kościuszkowskiego i wojen napoleońskich; senator Królestwa Polskiego; w czasie Powstania Listopadowego członek Rady Najwyższej Narodowej i wódz naczelny polskiej armii (luty-marzec 1831).

1878 - W Kurczycach na Wołyniu urodziła się Helena Mniszkówna, pisarka, autorka powieści "Trędowata", "Ordynat Michorowski".

1889 - W "Kurierze Codziennym" ukazał się ostatni odcinek powieści Bolesława Prusa "Lalka".

1905 - W Warszawie kilkusetosobowa zorganizowana grupa robotników zaatakowała na ul. Krochmalnej kryminalistów, którzy terroryzowali okolicę; walki robotników z kryminalistami trwały dwa dni, przenosząc się do Śródmieścia oraz na Stare i Nowe Miasto.

1931 - W Raszynie uruchomiono najsilniejszą w Europie stację radiową o mocy 120 kW; objęła ona swoim zasięgiem całe terytorium Polski.

1936 – Na Jasnej Górze z udziałem 20 tysięcy studentów odbyło się Wielkie Ślubowanie Młodzieży Akademickiej w 280. rocznicę ślubów lwowskich.

1939 - W Berlinie zmarł prof. Aleksander Brückner, polski filolog slawista, historyk kultury, autor "Dziejów literatury polskiej w zarysie", "Dziejów kultury polskiej", "Dziejów języka polskiego" i "Encyklopedii Staropolskiej".

1943 - Ambasador Wielkiej Brytanii przy rządzie RP Owen O'Malley przesłał do ministra spraw zagranicznych Anthony'ego Edena tajny raport na temat Zbrodni Katyńskiej, w którym wskazał na wysokie prawdopodobieństwo popełnienia zbrodni przez ZSRS.

1945 - Utworzony został Korpus Bezpieczeństwa Publicznego (później Wewnętrznego), który podlegał MBP, jego zadaniem miała być walka z niepodległościowym podziemiem zbrojnym.

1945 - W Lesie Stockim na Lubelszczyźnie oddział mjr Mariana Bernaciaka "Orlika" stoczył zwycięską bitwę z pięciokrotnie większymi siłami NKWD, Urzędu Bezpieczeństwa i Milicji Obywatelskiej.

1945 - Dekret Krajowej Rady Narodowej o odbudowie stolicy.

1945 - Dekrety o utworzeniu Politechniki Śląskiej, Uniwersytetu Łódzkiego, Politechniki Łódzkiej i przekształceniu Politechniki Gdańskiej w państwową szkołę akademicką.

1946 - W Leningradzie urodziła się Irena Kirszenstein-Szewińska, najlepsza lekkoatletka w dziejach polskiego sportu; siedmiokrotna medalistka olimpijska, rekordzistka Europy i świata; członek MKOl.

1972 - W Warszawie zmarł Michał Choromański, pisarz i dramaturg, autor powieści "Biali bracia", "Zazdrość i Medycyna", "Schodami w górę, schodami w dół", "Słowacki wysp tropikalnych", "Skandal w Wesołych Bagniskach".

1977 - Początek głodówki działaczy KOR w warszawskim kościele św. Marcina, której intencją było uwolnienie robotników skazanych za udział w protestach w Radomiu i Ursusie oraz członków i współpracowników KOR aresztowanych po śmierci Stanisława Pyjasa.

1982 - W Warszawie zmarła Stanisława Perzanowska, aktorka, reżyser, wieloletnia wykładowczyni warszawskiej PWST.

1988 - W Środzie Śląskiej odkryto drugą część tzw. skarbu średzkiego.

1996 - W Krakowie zmarł prof. Marek Rostworowski, historyk sztuki, muzealnik, dyrektor Muzeum Czartoryskich w Krakowie, minister kultury i sztuki.

1996 - Premiera filmu "Gry uliczne" w reżyserii Krzysztofa Krauze.

2002 - Na festiwalu w Cannes odbyła się prapremiera filmu "Pianista" w reżyserii Romana Polańskiego.

2008 - W Gliwicach zmarł Józef Szaflik, historyk, profesor Uniwersytetu Warszawskiego.

2015 - W Warszawie zmarł Krzysztof Kąkolewski, reportażysta, pisarz, autor m.in. reportaży-wywiadów ze zbrodniarzami III Rzeszy "Co u pana słychać".

2015 - Odbyła się druga tura wyborów prezydenckich, w której Andrzej Duda zdobył 51,55 proc. głosów, pokonując Bronisława Komorowskiego (48,45 proc.). Frekwencja wyniosła 55,34 proc. uprawnionych.

-------

992 - Zmarł książę Mieszko I, twórca państwa polskiego; w 966 r. przyjął chrzest; przed śmiercią podzielił państwo pomiędzy wszystkich swoich synów: najstarszego Bolesława oraz Mieszka, Świętopełka i Lamberta.

1477 - Wit Stwosz rozpoczął prace nad ołtarzem w kościele Mariackim w Krakowie.

1865 - W Sokalu urodził się Władysław Bandurski, duchowny katolicki, biskup pomocniczy archidiecezji lwowskiej, działacz niepodległościowy, honorowy kapelan I Brygady Legionów Polskich, kapelan sił zbrojnych Litwy Środkowej.

1889 - W Barłożnie w powiecie starogardzkim urodził się Bronisław Komorowski, duchowny katolicki, działacz patriotyczny, duszpasterz kościoła św. Stanisława Biskupa Męczennika w Wolnym Mieście Gdańsku; aresztowany przez Niemców we wrześniu 1939 r.; w marcu 1940 r. rozstrzelany w KL Stutthof; beatyfikowany przez papieża Jana Pawła II w 1999 r.

1891 - Urodził się Zygmunt Podhorski, generał WP, komendant Centrum Wyszkolenia Kawalerii w Grudziądzu (1927-35); w czasie kampanii polskiej 1939 r. dowódca Dywizji Kawalerii "Zaza", uczestnik bitwy pod Kockiem.

1895 - W Przemyślu urodził się Władysław Segda, pułkownik WP, szermierz, brązowy medalista olimpijski z Amsterdamu (1928) i Los Angeles (1932).

1904 - W Jedlni pod Kozienicami urodził się Józef Kuropieska, oficer WP, uczestnik kampanii polskiej 1939 r.; zastępca szefa Sztabu Generalnego WP w latach 1948-1949; aresztowany w 1950 r. i oskarżony o próbę obalenia ustroju Polski Ludowej; w 1952 r. skazany na karę śmierci; w 1955 r., po uchyleniu wyroku, wypuszczony na wolność; komendant Akademii Sztabu Generalnego (1964-68); autor wspomnień.

1913 - We Lwowie zmarł Władysław Łoziński, powieściopisarz, historyk, publicysta.

1915 - I wojna światowa: Zakończyła się II bitwa pod Ypres, w czasie której armia niemiecka użyła gazów trujących; straty alianckie około 70 tys. ofiar, straty niemieckie 35-40 tys. ofiar.

1923 - W Bydgoszczy urodził się Jan Świdziński, malarz, rzeźbiarz, performer, krytyk sztuki, twórca idei sztuki kontekstualnej.

1926 - W Warszawie urodził się Jan Józef Lipski, historyk literatury, działacz opozycji demokratycznej; żołnierz Szarych Szeregów i Armii Krajowej, uczestnik powstania warszawskiego; współzałożyciel KOR, działacz NSZZ "Solidarność", przewodniczący reaktywowanej PPS; senator OKP.

1931 - W Poznaniu urodziła się Krystyna Kersten, historyk, badaczka najnowszych dziejów Polski; autorka książek "Polacy, Żydzi, komunizm. Anatomia półprawd 1939-1968", "Narodziny systemu władzy. Polska 1943-1948" i "Jałta w polskiej perspektywie".

1942 - W Białymstoku urodziła się Łucja Prus, piosenkarka, wykonawczyni przebojów "W żółtych płomieniach liści", "Dookoła noc się stała", "Nic dwa razy", "Twój portret".

1948 - W więzieniu mokotowskim w Warszawie władze komunistyczne wykonały wyrok śmierci na rotmistrzu Witoldzie Pileckim, oficerze ZWZ-AK, który w 1940 r. dobrowolnie poddał się aresztowaniu i wywózce do Auschwitz, aby zdobyć informacje o obozie; po ucieczce z Auschwitz walczył w Powstaniu Warszawskim; w 1947 r. został aresztowany przez UB; torturowany i oskarżony o działalność wywiadowczą na rzecz rządu RP na emigracji, skazany został na karę śmierci.

1952 - We Wrocławiu urodziła się Gabriela Kownacka, aktorka, występowała m.in. w warszawskich teatrach Kwadrat, Współczesny, Studio i Teatrze Narodowym; odtwórczyni roli Anity w komedii muzycznej "Hallo Szpicbródka", telewizyjnej publiczności znana jako Anka z serialu "Rodzina zastępcza".

1960 - Premiera filmu "Do widzenia, do jutra" w reżyserii Janusza Morgensterna.

1967 - W Rzymie w finałach Mistrzostw Europy w boksie trzej reprezentanci Polski zdobyli złote medale: Józef Grudzień, Ryszard Petek i Hubert Skrzypczak.

1972 - Sejm ratyfikował układ o normalizacji stosunków pomiędzy PRL a RFN z grudnia 1970 r., w którym strona zachodnioniemiecka uznała granicę na Odrze i Nysie Łużyckiej.

1974 - W Szczecinie urodziła się Ilona Ostrowska, aktorka, znana m.in. z serialu telewizyjnego "Ranczo".

1975 - W Warszawie zakończył się XXVII Wyścig Pokoju, którego zwycięzcą został Ryszard Szurkowski.

1979 - Premiera filmu "Test pilota Pirxa" w reżyserii Marka Piestraka.

1982 - Stan wojenny: w Warszawie funkcjonariusze ZOMO zatrzymali, a następnie postrzelili przy próbie ucieczki, Jana Narożniaka, działacza Międzyzakładowego Robotniczego Komitetu "Solidarność".

1987 - W Zakopanem urodził się Kamil Stoch, skoczek narciarski; dwukrotny złoty medalista igrzysk olimpijskich w Soczi (2014); zdobywca Pucharu Świata (2013/2014); indywidualny mistrz świata z Val di Fiemme (2013); złoty medalista mistrzostw świata w konkursie drużynowym (2017), zwycięzca Turnieju Czterech Skoczni (2016-2017).

1990 - Polska złożyła oficjalny wniosek o rozpoczęcie negocjacji umowy o stowarzyszeniu ze Wspólnotami Europejskimi.

1996 - Zmarł Jaroslav Simonides, tłumacz, zasłużony propagator polskiej kultury w Czechach, przekładał polską literaturę m.in. utwory Mikołaja Reja, Zygmunta Krasińskiego, Gabrieli Zapolskiej, Jarosława Iwaszkiewicza, Sławomira Mrożka, Romana Brandstaettera, Tadeusza Różewicza i Stanisława Lema.

1997 - Odbyło się referendum konstytucyjne: za przyjęciem nowej ustawy zasadniczej głosowało 52,71 proc., przeciw 45,89 proc; frekwencja 42,86 proc. Nową Konstytucję Zgromadzenie Narodowe przyjęło 2 kwietnia; po podpisaniu jej przez prezydenta Aleksandra Kwaśniewskiego weszła w życie 17 października 1997 r.

2006 - Początek pielgrzymki papieża Benedykta XVI do Polski.

2011 - W Tarnowie zmarł Edward Żentara, aktor, dyrektor tarnowskiego Teatru im. Ludwika Solskiego; wystąpił m.in. w filmach "Karate po polsku", "Austeria", "Siekierezada", "Życie za życie. Maksymilian Kolbe".

2014 - W Warszawie zmarł gen. Wojciech Jaruzelski, ostatni przywódca PRL, współtwórca Okrągłego Stołu; w 1989 r. wybrany przez Zgromadzenie Narodowe na urząd prezydenta PRL, następnie RP (1989-90); sybirak, żołnierz 1. Armii WP; w latach 1968-83 szef MON; odpowiedzialny za udział WP w inwazji na Czechosłowację i wykorzystanie armii do krwawego tłumienia protestów na Wybrzeżu w 1970 r.; w lutym 1981 r. objął urząd premiera; od października 1981 r. do lipca 1989 r. I sekretarz KC PZPR; w nocy z 12 na 13 grudnia 1981 r. wprowadził stan wojenny, stając na czele Wojskowej Rady Ocalenia Narodowego (WRON); odpowiedzialny za masowe represje stosowane w tym okresie wobec społeczeństwa; w 1985 r. zrezygnował z funkcji premiera, obejmując stanowisko przewodniczącego Rady Państwa (1985-89).

2014 – W wyborach do Parlamentu Europejskiego zwyciężyła Platforma Obywatelska (32,13 proc. głosów) minimalną przewagą, pokonując PiS (31,78 proc.). Obie partie wprowadziły do PE tylu samo europosłów (19). Koalicja SLD -UP zdobyła 9,44 proc. proc. poparcia, co dało jej 5 mandatów, Nowa Prawica uzyskała 7,15 proc., a PSL - 6,8 proc., taki rezultat dał obu tym ugrupowaniom po 4 mandaty w europarlamencie. Frekwencja wyniosła 23,82 proc.

26 maja

-------

1331 – W Chęcinach rozpoczął się zwołany przez króla Władysława Łokietka zjazd możnych, określany przez Jana Długosza jako „walny zjazd wszystkich ziem polskich”. Wydarzenie to uznawane jest za jeden z pierwszych przejawów kształtowania się polskiego sejmu. Zjazd zakończył się 14 czerwca.

1569 - Król Zygmunt II August inkorporował do Królestwa Polskiego województwa wołyńskie i bracławskie.

1584 - Na Wawelu odbyła się egzekucja Samuela Zborowskiego, rotmistrza królewskiego, skazanego na banicję za zabicie w 1574 r. kasztelana przemyskiego; w 1575 r. Zborowski powrócił nielegalnie do kraju wraz z królem Stefanem Batorym; początkowo korzystał z protekcji monarchy i kanclerza Jana Zamoyskiego, następnie stał się ich przeciwnikiem; schwytany jako banita i ścięty pod zarzutem próby zamachu na króla.

1648 - Powstanie Chmielnickiego: Klęska wojsk polskich pod Korsuniem.

1831 - Powstanie listopadowe: klęska wojsk polskich w bitwie pod Ostrołęką; w walce polegli m.in. generałowie Ludwik Kicki i Henryk Ignacy Kamieński; ogólnie straty polskie wyniosły 6,5 tys. żołnierzy.

1863 - Powstanie styczniowe: w czasie starcia z wojskami rosyjskimi niedaleko wsi Porzecze na terenie Białorusi poległ Henryk Dmochowski - dowódca oddziału powstańczego, rzeźbiarz, uczestnik Powstania Listopadowego.

1891 - W Wiedniu urodził się Oskar Halecki, historyk, profesor Uniwersytetu Warszawskiego; od 1939 r. na emigracji; współzałożyciel, dyrektor i prezes Polskiego Instytutu Naukowego w Nowym Jorku.

1915 - I wojna światowa: I Brygada Legionów Polskich zakończyła ciężkie walki z wojskami rosyjskimi pod Konarami; zginęło w nich ponad 150 legionistów, a ponad 600 zostało rannych.

1926 - W Paryżu zamordowany został Semen Petlura, przywódca Ukraińskiej Republiki Ludowej i naczelny dowódca jej wojsk; sprzymierzeniec Polski w wojnie z bolszewikami; od 1921 r. na emigracji; jego zabójcą był Szolem Szwarcbard, który miał zemścić się za pogromy Żydów organizowane w czasie rządów Petlury na Ukrainie.

1939 - Prezydent Ignacy Mościcki otrzymał od Sejmu uprawnienia do wydawania dekretów w zakresie obrony państwa.

1939 - W Równem na Wołyniu urodził się Andrzej Milczanowski, prawnik, współpracownik KSS KOR, działacz Solidarności; w 1982 r. skazany na pięć lat więzienia za kierowanie strajkiem w Stoczni Szczecińskiej; po wyjściu na wolność stanął na czele podziemnej Rady Koordynacyjnej NSZZ "S" Pomorze Zachodnie, region ten reprezentował w Tymczasowej Komisji Koordynacyjnej; uczestnik obrad Okrągłego Stołu; szef UOP (1990-1992); minister spraw wewnętrznych (1992-1995).

1941 - Polski niszczyciel "Piorun" podjął walkę z niemieckim pancernikiem "Bismarck", przyczyniając się do jego zatopienia.

1944 - Rząd RP na żądanie władz brytyjskich oddał Brygadę Spadochronową do dyspozycji alianckiego dowództwa.

1947 - W Londynie powstała Liga Niepodległości Polski, skupiająca członków działającego w czasie II wojny światowej w Wielkiej Brytanii Związku Piłsudczyków; na czele Ligi stanął Juliusz Łukasiewicz.

1950 - W Warszawie zmarł prof. Stanisław Kętrzyński, historyk, dyplomata.

1952 - W prasie opublikowano projekt Konstytucji PRL.

1956 - W Krakowie oficjalnie otwarto Piwnicę pod Baranami, którą założył Piotr Skrzynecki i studenci krakowskich uczelni.

1962 - W Szczecinie urodził się Krzysztof Warlikowski, wybitny reżyser teatralny i operowy, założyciel i dyrektor artystyczny Nowego Teatru w Warszawie.

1966 - W Brzegu z powodu decyzji władz o eksmisji wikarych z zajmowanego przez nich budynku doszło do starć ludności z milicją.

1966 - W Warszawie urodził się Artur Żmijewski, artysta sztuk wizualnych.

1967 - W Nowym Targu urodził się Bartłomiej Topa, aktor, producent filmowy; wystąpił m.in. w filmach "Prowokator", "Wesele", "Dom zły", "Drogówka", "Mój biegun", "Karbala", znany również z seriali "Złotopolscy", "Stacyjka", "Wataha".

1988 - W Łodzi otwarto Szpital Centrum Zdrowia Matki Polki.

1993 - W Paryżu zmarł Jacek Bierezin, poeta, działacz opozycji w PRL, taternik, współzałożyciel ukazującego się poza cenzurą czasopisma "Puls" (1977-1981).

2006 - Papież Benedykt XVI odprawił mszę na pl. Piłsudskiego w Warszawie.

2009 - W Warszawie zmarł Marek Walczewski, aktor, znany m.in. z ról w filmach "Wesele", "Ziemia obiecana", "Śmierć prezydenta", "Golem", a także z serialu "Polskie drogi".

2017 - W Falls Church zmarł Zbigniew Brzeziński, polski politolog, sowietolog, geostrateg, doradca ds. bezpieczeństwa narodowego w czasie prezydentury Jimmy'ego Cartera (1977-1981), wcześniej doradca prezydentów Lyndona Johnsona oraz Johna F. Kennedy'ego.

2019 - 2014 – W wyborach do Parlamentu Europejskiego zwyciężyło Prawo i Sprawiedliwość (45,38 proc. głosów). Frekwencja wyniosła 45,68 proc.