Szałwia — całkiem niezłe ziółko…

Pikanterii całej tej balkonowej historii dodaje fakt, że ja szałwii nigdy w swojej skrzyni nie wysiewałam… Nic zatem dziwnego, że w pierwszym odruchu potraktowałam dziarskie, patynowozielone wyrostki jak jakieś chwasty. Jednak zapach i dokładniejsze oględziny oraz porównanie z podobizną w atlasie roślin — nie pozostawiły złudzeń: to szałwia! Może i samosiejka, ale jednak zdrowa…

Niezłe ziółko!

Szałwia jest podstawowym ziołem stosowanym w różnych kuchniach na całym świecie. Zawiera przeciwutleniacze, które mogą pomóc w promowaniu zdrowia jamy ustnej i funkcjonowania mózgu. Może również pomóc obniżyć poziom cholesterolu i cukru we krwi. Najpospolitsza jest szałwia zwyczajna (Salvia officinalis), zwana też szałwią ogrodową. Razem z oregano, rozmarynem, bazylią i tymiankiem należy do rodziny miętowych.
Szałwia ma silny aromat i ziemisty smak, dlatego zwykle stosuje się ją w małych ilościach. Mimo to pełno w niej różnych ważnych składników odżywczych i związków. Jest naturalnym środkiem czyszczącym i pestycydem. Bywa nawet… przedmiotem rytualnym. Dostępna w postaci świeżej, suszonej lub jako olej — w każdej z nich ma wiele korzyści zdrowotnych. Jakich?

Skarbnica wartości

Szałwia zawiera zdrową dawkę witamin i minerałów. Jedna łyżeczka (0,7 g) mielonej szałwii zawiera 2 kalorie, 0,1 g białka, 0,4 g węglowodanów, 0,3 g tłuszczu i tyle samo błonnika. Witaminy K w szałwii znajdziemy 12 mcg — to 10% zalecanej dziennej dawki (ZDD). Wskazana ilość szałwii zawiera też 12 mg wapnia, 0,2 mg żelaza, 0,02 mg witaminy B6 i 0,02 mg manganu. Jak widać, niewielka ilość szałwii pokrywa 10% dziennego zapotrzebowania na witaminę K — niezbędnej do tworzenia czynników krzepnięcia krwi, przez co mającej działanie przeciwkrwotoczne. To witamina K bierze udział w metabolizmie tkanki kostnej i przemianach wapnia. Poza tym szałwia zawiera także niewielkie ilości magnezu, cynku, miedzi oraz witamin A, C i E.
Co więcej, w tej aromatycznej przyprawie znajdują się także kwasy — kawowy, chlorogenowy, rozmarynowy, elagowy oraz rutyna. Wszystkie one mają korzystny wpływ na nasze zdrowie. Aż szkoda, że spożywamy szałwię w tak niewielkich ilościach, bo to oznacza jedynie znikome ilości węglowodanów, kalorii, białka i błonnika dostarczane naszym organizmom…!

Naładowana przeciwutleniaczami

Przeciwutleniacze to cząsteczki, które pomagają wzmocnić mechanizmy obronne organizmu, neutralizując potencjalnie szkodliwe wolne rodniki, które są powiązane z chorobami przewlekłymi. Szałwia zawiera ponad 160 różnych polifenoli, które działają jako przeciwutleniacze w organizmie.
Badania sugerują, że związki zawarte w szałwii mogą mieć działanie przeciwzapalne, przeciwnowotworowe i neuroprotekcyjne. Jedno z ich wykazało, że picie nieco ponad 1 filiżanki (300 ml) herbaty szałwiowej 2 razy dziennie znacznie zwiększa poziom enzymów antyoksydacyjnych we krwi. Obniża zarówno cholesterol całkowity, jak i „zły” cholesterol LDL, a za to podnosi „dobry” cholesterol HDL.

Wysoki „zły” cholesterol LDL jest kluczowym czynnikiem ryzyka chorób serca, na który cierpi wiele osób na całym świecie. Tymczasem szałwia może pomóc obniżyć „zły” cholesterol LDL, który gromadzi się w tętnicach i powoduje uszkodzenia. W jednym badaniu picie herbaty szałwiowej dwa razy dziennie obniżyło „zły” cholesterol LDL i całkowity cholesterol we krwi, jednocześnie podnosząc „dobry” cholesterol HDL już po dwóch tygodniach. Kilka innych badań na ludziach ilustruje podobny efekt ekstraktu z szałwii.

Na zdrowie jamy ustnej

Szałwia ma działanie przeciwdrobnoustrojowe, które może chronić przed bakteriami powodującymi powstawanie płytki nazębnej. W badaniu przeprowadzonym w 2015 r. wykazano, że płyn do płukania jamy ustnej na bazie szałwii skutecznie zabija bakterie Streptococcus mutans, które znane są z powodowania próchnicy. W badaniu z 2021 r. stosowano płyn do płukania jamy ustnej na bazie szałwii u pacjentów z nowotworem w późnym stadium. W innym badaniu stwierdzono, że ekstrakt z szałwii zabija i powstrzymuje rozprzestrzenianie się zarówno bakterii jamy ustnej, jak i Candida albicans — grzyba, który może również powodować próchnicę.

Na objawy menopauzy

W okresie menopauzy w organizmie kobiety następuje naturalny spadek poziomu hormonu estrogenu. Może to powodować całą gamę nieprzyjemnych objawów: uderzenia gorąca, nadmierne pocenie się, suchość pochwy i drażliwość. Tymczasem już nasze babcie wiedziały, że dla złagodzenia objawów menopauzy warto używać szałwii.

Uważa się, że związki w niej zawarte mają właściwości estrogenopodobne, co pozwala im wiązać się z pewnymi receptorami w mózgu, a to z kolei pomaga poprawić pamięć oraz leczyć uderzenia gorąca i nadmierne pocenie. Metaanaliza 4 badań z 2023 r., w których stosowano dawki od 100 mg do 280 mg na dzień, wykazała, że suplementacja szałwii znacznie zmniejsza częstotliwość uderzeń gorąca w ciągu 4-12 tygodni.

Wsparcie pamięci i zdrowia mózgu

Szałwia na kilka sposobów może wspomóc nasz mózg i pamięć. Po pierwsze, jest naładowana związkami, które mogą działać jako przeciwutleniacze, a te, jak wykazano, buforują system obronny mózgu. Wydaje się również, że powstrzymuje rozkład acetylocholiny (ACH) — przekaźnika chemicznego, który odgrywa ważną rolę w utrzymaniu sprawności pamięci. Dość powiedzieć, że poziom ACH wydaje się spadać w chorobie Alzheimera. W badaniu 39 uczestników z łagodną do umiarkowanej chorobą Alzheimera przyjmowało codziennie przez cztery miesiące 60 kropli (2 ml) suplementu zawierającego ekstrakt z szałwii lub placebo. Osoby przyjmujące ekstrakt z szałwii radziły sobie lepiej w testach mierzących pamięć i inne zdolności poznawcze, w rozwiązywaniu problemów, rozumowaniu. U zdrowych dorosłych wykazano, że szałwia w małych dawkach poprawia pamięć. Wyższe dawki podwyższają również nastrój i zwiększają czujność, spokój i zadowolenie. Badanie kliniczne przeprowadzone w 2021 r. wykazało, że zdrowi ludzie, którzy przyjmowali 600 mg opatentowanego ekstraktu z szałwii dziennie przez 2 tygodnie, wykazali znaczną poprawę pamięci roboczej w porównaniu z placebo.

Ochrona przed niektórymi nowotworami

Rak jest główną przyczyną śmierci, w wyniku której komórki rosną nieprawidłowo. Co ciekawe, badania wykazały, że szałwia może zwalczać niektóre rodzaje nowotworów: wyciągi z szałwii nie tylko hamują wzrost komórek nowotworowych, ale także stymulują śmierć komórek.

Co robić?

Przede wszystkim dodać szałwię do naszej diety! Wszędzie, gdzie się da — a nie jest to trudne. Można świeżą szałwię stosować jako dodatek do zup, mieszać z farszem w potrawach pieczonych, dodać do masła, do sosu pomidorowego, do omletów. To fakt — świeże liście szałwii mają silny aromatyczny smak i w potrawach, mimo wielkiego bogactwa składników odżywczych, najlepiej stosować je oszczędnie.

Z kolei suszoną szałwią można nacierać mięso przed pieczeniem i dodawać do pieczonych warzyw, łączyć z puree ziemniaczanym lub dynią dla uzyskania bardziej ziemistego smaku. No, i zawsze mamy jeszcze możliwość picia szałwiowej herbatki…!

Magdalena Maria Bukowiecka

Korzystałam z materiałów na stronie wilddispensary.co.nz oraz healthline.com.