W Żyrardowie odsłonięto pomnik "Macewa Pamięci"

"Pamięci około 5000 Żydów z Żyrardowa i okolic zmarłych i zamordowanych przez niemieckich okupantów w latach 1940-1943 w getcie w Żyrardowie oraz niemieckim obozie zagłady Treblinka II. Niech ich pamięć będzie błogosławiona" - głosi napis na upamiętnieniu. Na pomniku zostało również umieszczone angielskie i hebrajskie tłumaczenie tej inskrypcji.

Żyrardowska "Macewa Pamięci" jest kolejnym tego typu upamiętnieniem. W 2022 r. Instytut Pamięci Narodowej podjął współpracę z Muzeum Getta Warszawskiego w związku z przypadającą wówczas 80. rocznicą Akacji "Reinhardt". Jak przypomniał dyrektor Biura Upamiętniania Walk i Męczeństwa IPN Adam Siwek, "była to akcja wymordowania przez Niemców Żydów z terenów Generalnego Gubernatorstwa i tzw. Bezirk Bialystok".

"Przyjęto wówczas do realizacji projekt upamiętniania społeczności żydowskich z mniejszych miast Mazowsza, tych miejsc wokoło Warszawy, z których Żydzi kierowani byli najpierw do lokalnych gett, a później przez getto warszawskie trafiali do obozów zagłady" – przypomniał Adam Siwek.

Projektantem tej formy powtarzalnego upamiętnienia jest rzeźbiarz Jerzy Kalina. "Macewy Pamięci" mają formę portalu, kamiennej ramy, w którą wprawiona została szklana macewa. "Ta tradycyjna forma żydowskiego nagrobka jest przezroczysta, co w sposób symboliczny ma oddać to, że w tej chwili tylko przywołujemy pewne wspomnienia i cienie dawnej społeczności żydowskiej zamieszkującej bardzo licznie mazowieckie miasta" – powiedział dyrektor BUWiM.

Pierwsze takie upamiętnienie zostało odsłonięte w Józefowie Biłgorajskim w lipcu 2022 r. Do wstępnej realizacji wybrano również takie miejscowości, jak Piaseczno, Góra Kalwaria, Pruszków, Grójec, Tarczyn, Łowicz, Grodzisk Mazowiecki, Skierniewice i Sochaczew.

Upamiętnienie w Żyrardowie zostało zorganizowane przez Instytutu Pamięci Narodowej i Muzeum Getta Warszawskiego oraz prezydenta Miasta Żyrardów Lucjana Krzysztofa Chrzanowskiego.

Getto w Żyrardowie zostało utworzone przez Niemców jesienią 1940 roku, w rejonie ulic Narutowicza, Okrzei, Mireckiego i 1-go Maja. Na tej relatywnie niewielkiej powierzchni naziści stłoczyli około pięciu tysięcy osób, w tym przesiedleńców z innych miejscowości.

Na rozkaz władz okupacyjnych, na początku lutego 1941 roku, w trzaskający mróz, mieszkańców getta i okolic skierowano pod eskortą na żyrardowski dworzec, gdzie umieszczono ich w wagonach i przesiedlono do Warszawy. W tamtejszym getcie część żyrardowskich Żydów zmarła z głodu i chorób, reszta trafiła do obozu zagłady w Treblince i tam poniosła śmierć.(PAP)

Autorka: Anna Kruszyńska