Samorząd lekarski pracuje nad nowelizacją kodeksu etyki zawodowej

Pod koniec stycznia na posiedzeniu Naczelnej Rady Lekarskiej przyjęto uchwałę o przedstawieniu do konsultacji samorządowych i społecznych projektu nowego Kodeksu Etyki Lekarskiej. Jak wyjaśniono, jego nowelizacja ma na celu zapewnienie wysokich standardów etycznego postępowania w zawodzie lekarza oraz dostosowanie się do nowych wyzwań i oczekiwań w obszarze medycyny.

"Obecna wersja projektu ma formę zbiorczą, zawiera zarówno nowe artykuły Kodeksu, jak i te, które zostały zachowane z obowiązujących przepisów. Oprócz tego, dołączone są również komentarze wyjaśniające i intepretujące poszczególne artykuły – zostały one zebrane z dyskusji, które towarzyszyły publikacjom propozycji zmian na stronie internetowej Naczelnej Izby Lekarskiej. Opieraliśmy się także na opracowaniach Komisji z poprzednich dwóch kadencji, które niestety nie doczekały się przyjęcia na Nadzwyczajnym Krajowym Zjeździe Lekarzy, który z uwagi na pandemię nie mógł się odbyć. Korzystaliśmy również z opracowania pod redakcją pana profesora Oktawiana Nawrota i komentarza do KEL stworzonego przez Okręgową Izbę Lekarską w Gdańsku" – mówił przewodniczący Komisji Etyki Lekarskiej NRL Artur de Rosier.

Jedna ze zmian dotyczy art. 3 Kodeksu Etyki Lekarskiej. Nowelizowana wersja brzmi: "Lekarz wypełnia swoje obowiązki z poszanowaniem człowieka bez względu na wiek, płeć, rasę, wyposażenie genetyczne, narodowość, wyznanie, przynależność społeczną, sytuację materialną, poglądy polityczne, orientację seksualną lub inne uwarunkowania."

W pierwotnym brzmieniu tego artykułu "lekarz powinien zawsze wypełniać swoje obowiązki". W ocenie NIL zamiana słowa "powinien" na sformułowanie bardziej dyrektywne niewymagające uzupełnienia poprzez "zawsze" ma jednoznacznie wskazywać na nakaz zachowania opisanego w artykule. Ponadto, uzupełnienie artykułu o dodanie do cech różnicujących ludzi i wymagających poszanowania orientacji seksualnej poszerza już zawartą w artykule definicję płci.

W nowelizacji wskazano również, że to nie izba lekarska, a samorząd lekarski dba o przestrzeganie zasad etyki oraz zachowanie godności zawodu przez jego wszystkich członków, a także o to, aby przepisy prawa nie były sprzeczne z zasadami etyki lekarskiej.

Zmianie ulega zapis dot. badania pacjenta przed podjęciem leczenia. Ponadto, lekarz nie może wykraczać poza swoje kompetencje zawodowe przy wykonywaniu czynności diagnostycznych, zapobiegawczych, leczniczych i orzeczniczych. W przypadku popełnienia przez lekarza poważnej pomyłki lub wystąpienia nieprzewidzianych powikłań w trakcie leczenia, lekarz ma obowiązek poinformować o tym chorego oraz podjąć działania dla naprawy ich następstw.

Zgodnie z nowelizacją, lekarz "ma obowiązek" udzielać zgodnych z wiedzą medyczną informacji dotyczących procesów zapładniania i metod regulacji poczęć, uwzględniając ich skuteczność, mechanizm działania i ryzyko. We wcześniejszej wersji określone było, że lekarz "powinien" takich informacji udzielać. Ponadto, lekarzowi nie wolno uczestniczyć, asystować lub udzielać wsparcia w wykonywaniu procedur klonowania ludzi dla celów reprodukcyjnych lub terapeutycznych.

Zmieniono tytuł rozdziału z "zaświadczenia lekarskie" na "dokumentacja medyczna", co podyktowane jest szerszym rozumieniem pojęcia dokumentacji medycznej. W rozdziale dodano artykuł wskazujący, że "lekarz ma obowiązek w rzetelny sposób prowadzić dokumentację medyczną".

Zmiany w Kodeksie Etyki Lekarskiej dotyczą także obszaru eksperymentalnego. Określono, że warunkiem przeprowadzenia eksperymentu medycznego z udziałem człowieka jest uzyskanie w badaniach in vitro oraz in vivo na zwierzętach wiarygodnych danych uzasadniających przeprowadzenie tego eksperymentu. Jednocześnie wskazano, że "zwierzęta poddawane eksperymentom należy traktować zgodnie z aktualnymi standardami traktowania zwierząt i chronić przed dającym się uniknąć lub nadmiernym bólem lub cierpieniem".

Jak wyjaśniono w uzasadnieniu, "wraz z rozwojem cywilizacyjnym zmienia się stosunek człowieka do zwierząt, co znajduje odzwierciedlenie w systemie prawa. Poddawanie zwierząt eksperymentom budzi kontrowersje". "Z jednej strony zdajemy sobie sprawę z tego, znaczna część dokonań w medycynie wynikała z badań na zwierzętach, z drugiej strony nie sposób jednoznacznie ocenić czy przełomy naukowe, osiągnięte dzięki pracy na zwierzętach nie nastąpiłyby inną drogą, bez ich udziału" - wytłumaczono.

Wskazano, że komisje bioetyczne a nie etyczne są powoływane w celu sprawowania kontroli oraz wyrażania opinii nad prowadzonymi badaniami klinicznymi.

W projekcie wprowadzono zmiany dotyczące związków lekarzy z przemysłem. Określono, że lekarz "ma obowiązek" ujawnić słuchaczom wykładów oraz redaktorom publikacji wszelkie związki z producentami leków lub wyrobów medycznych lub subwencje z ich strony, oraz inne korzyści mogące być przyczyną konfliktu interesów. Ponadto, ma obowiązek ujawniać swoje powiązania z producentem leków lub wyrobów medycznych(sprzętu i wyposażenia medycznego) pacjentom, którzy mają być poddani badaniom sponsorowanym przez tego producenta.

Zgodnie z projektem, obowiązkiem każdego lekarza jest stałe uzupełnianie, doskonalenie i przekazywanie swej wiedzy i umiejętności zawodowych. Oraz winni oni brać czynny udział we wszystkich formach kształcenia.

Zmiany dotyczą także obowiązków lekarza wobec społeczeństwa. Wskazano, że lekarz ma obowiązek zwracania uwagi społeczeństwa, władz i każdego pacjenta na znaczenie ochrony zdrowia, a także na zagrożenie ekologiczne. Co więcej, swoim postępowaniem i wypowiedziami publicznymi lekarz nie może propagować postaw antyzdrowotnych. Lekarz powinien być przykładem właściwych postaw zdrowotnych i dbać o własne zdrowie i dobrostan.

W projekcie dodano także, że lekarz wypowiadając się na forum publicznym przy udziale osób niebędących lekarzami (także w mediach, internecie i w serwisach społecznościowych) na temat odkryć naukowych, technologii medycznych albo diagnostyki lub terapii, lekarz powinien mieć pewność, że jego wypowiedzi opierają się na aktualnej wiedzy medycznej i są sformułowane w sposób przystępny dla odbiorców. Ponadto, działaniami i zachowaniem lekarza w internecie i mediach powinny kierować te same zasady etyczne, co przy bezpośrednim kontakcie z pacjentem, personelem medycznym czy z innymi lekarzami.

W uzasadnieniu zmian wyjaśniono, że propagowanie postaw antyzdrowotnych można rozumieć dwojako: szkodzenie samemu sobie (np. lekarz palący papierosy poza miejscem pracy) lub wypowiedzi mogące mieć negatywny wpływ na decyzje odbiorców związane z ich zdrowiem (np. poddawanie w wątpliwość skuteczności szczepień).

W trakcie konsultacji projekt będzie na bieżąco poprawiany przez Komisję. Docelowo będzie składał się z poszczególnych artykułów, jak w obecnie obowiązującej wersji. Następnie, ostateczny projekt zostanie przyjęty w drodze uchwały na kolejnym posiedzeniu NRL 8 marca 2024 r. i przekazany delegatom na Krajowy Zjazd Lekarzy. Od tego czasu będzie mógł podlegać zmianom zgłoszonym wyłącznie przez delegatów. Końcowa wersja Kodeksu będzie głosowana podczas najbliższego Zjazdu w maju tego roku.(PAP)

Autorka: Aleksandra Kiełczykowska

ak/ mhr/